Definicja przestępstwa (delictum) w Tractatus criminalis Tyberiusza Decianusa (1509–1582)

Abstract

Tyberiusz Decianus (1509–1582) zaliczany jest do przedstawicieli XVI­‑wiecznej włoskiej szkoły prawa karnego. Urodzony w Udine prawnik, nauczyciel akademicki i sędzia znany jest przede wszystkim jako autor monumentalnego Tractatus criminalis. Renesansowy jurysta twórczo rozwinął w nim dorobek rzymskiej jurysprudencji, opierając się w szczególności na zachowanych w Digestach Justyniańskich fragmentach prac Klaudiusza Saturninusa oraz Marcianusa. Istotne znaczenie dla Decianusa miały również dzieła średniowiecznych glosatorów i komentatorów, zwłaszcza Azona, Baldusa de Ubaldis oraz Bartolusa de Saxoferrato. To właśnie z perspektywy swych wielkich średniowiecznych poprzedników Decianus interpretował źródła antyczne, poszukując jednak zupełnie nowatorskich rozwiązań, które w istocie uznać należy za historyczny fundament dla dogmatycznych koncepcji nauki XIX­‑wiecznej. W Tractatus criminalis Tyberiusz Decianus sformułował przede wszystkim naukową definicję abstrakcyjnie ujętego przestępstwa (delictum). Celem opracowania jest ustalenie znaczenia zaproponowanej przez Decianusa definicji dla rozwoju europejskiej nauki o przestępstwie. Realizacji tego zamierzenia służyć ma analiza definicji przestępstwa ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystanych przez Decianusa źródeł – dzieł jurystów antycznych i przedstawicieli średniowiecznych szkół prawniczych. Uwagę poświęcono także oddziaływaniu filozofii scholastycznej na stworzoną przez Decianusa koncepcję abstrakcyjnie ujętego przestępstwa.

Tiberius Decianus (1509–1582) is considered a representative of the 16th­‑century Italian school of criminal law. Born in Udine, this lawyer, academic, and judge is primarily known as the author of the monumental Tractatus Criminalis. In it, the Renaissance jurist creatively expanded upon the achievements of Roman jurisprudence, in particular drawing on fragments of the works of Claudius Saturninus and Marcianus preserved in The Digest of Justinian. The works of medieval glossators and commentators, particularly Azon, Baldus de Ubaldis, and Bartolus de Saxoferrato, were also of significant importance to Decianus. It was from the perspective of his great medieval predecessors that Decianus interpreted ancient sources, seeking entirely innovative solutions that, in fact, should be considered the historical foundation for the dogmatic concepts of 19th­‑century scholars. In Tractatus Criminalis, Tiberius Decianus formulated, above all, a scientific definition of the abstract concept of crime (delictum). The aim of this study is to determine the significance of Decianus’s definition for the development of European criminal law. This goal is achieved through an analysis of the definition of crime, with particular emphasis on the sources used by Decianus – the works of ancient jurists and representatives of medieval legal schools. Attention is also paid to the influence of scholastic philosophy on Decianus’s concept of abstract crime.