Пытаннi фанетыкi i акцэнту ў рукапiснай “Беларускай граматыцы” Антона Луцкевiча (Вiльня 1916)

Abstract

Artykuł omawia zagadnienia dotyczące białoruskiej fonetyki i akcentu na podstawie nieopublikowanej „Gramatyki” Antona Łuckiewicza, którą uważa się za pierwszą próbę kodyfikacji nowego białoruskiego języka literackiego. Autor „Gramatyki” był wybitnym działaczem białoruskiego ruchu narodowego w czasie I wojny światowej. Publikacja zawiera rozdziały opisujące fonetykę i morfologię, pomija składnię. Niniejszy artykuł daje ogólną charakterystykę rozdziału poświęconego fonetyce oraz zwraca uwagę na zalety i wady koncepcji Łuckiewicza odnośnie klasyfikacji samogłosek i spółgłosek języka białoruskiego. W „Gramatyce” Łuckiewicza brakuje specjalnego rozdziału dotyczącego akcentu (nacisku), natomiast w tekście wskazuje się na cechy niestabilnego akcentu wyrazowego w zakresie fonetyki (realizacja akania), morfologii (fleksja rzeczowników, przymiotników i czasowników) oraz słownictwa ogólnego i terminologicznego. Uwzględniając ówczesną niekonsekwentną pisownię białoruską, autor artykułu zastanawia się nad możliwością analizy i interpretacji miejsca akcentu i daje krytyczny komentarz na temat wspomnianych osobliwości akcentowych.

This paper discusses the questions of Belarusian phonetics and stress in the light of data found in unpublished A. Lutzkyevich’s “Belarusian Grammar” which is regarded to be the first attempt to codify new Belarusian literary language. The author of the manuscript was an eminent activist of the national movement during World War I. His “Grammar” includes chapters focused on phonetics and morphology. The article concentrates on general remarks on phonetics as well as advantages and disadvantages of A. Lutzkyevich’s idea of classification of Belarusian vowels and consonants Although stress did not receive special attention in the manuscript, the author describes the features of unstable word stress in phonetics (pronunciation of the so-called “akaniye”), morphology (inflexion of nouns, adjectives and verbs), general language vocabulary, and terminology. Given the inconsistency of the contemporary Belarusian orthography, the author of the article considers the analysis and interpretation of the stress placement and comments on the abovementioned features of stress.