Pamięć i tożsamość w postkolonialnym kinie francuskim

Abstract

W książce „Pamięć i tożsamość w postkolonialnym kinie francuskim” poddano szczegółowemu oglądowi dwa problemy, z których pierwszy dotyczy sposobów kultywowania bądź przywracania pamięci indywidualnej i zbiorowej, drugi natomiast form reprezentacji tożsamości podmiotu postkolonialnego. Refleksja nad zapomnieniem, wyparciem, tabuizacją przeszłości przyczyniła się do wzrostu zainteresowania wydarzeniami domagającymi się należnego im miejsca w społecznej świadomości. Fakt zmierzenia się, poprzez akt kreacji artystycznej, z problematyką kolonialną lub postkolonialną potwierdza potrzebę podjęcia przez twórców tematów niełatwych z punktu widzenia oficjalnego dyskursu publicznego. Dorobek kinematografii francuskiej ostatnich dziesięcioleci dowodzi, że twórcy filmowi, często o imigranckich korzeniach, podejmując problematykę mniejszości etnicznych żyjących w wielokulturowych społeczeństwach, wyrażają swoją wizję narodu „w stanie kryzysu”. Celem podjętych badań jest zdefiniowanie filmowych form reprezentacji pamięci i tożsamości. Autorka analizuje wybrane filmy tematyzujące pamięć i tożsamość imigrantów i ich potomków oraz zwrócić uwagę na sposób postrzegania tychże przez rdzennych mieszkańców Francji. Książka składa się z pięciu rozdziałów, wstępu i zakończenia. Pierwszy rozdział pracy, Obraz postkolonialnej Francji, nakreśla główne wydarzenia z przeszłości Francji, jej potęgi kolonialnej i polityki prowadzonej w krajach Maghrebu. Następnie Autorka omawia zjawisko imigracji i formy obecności kolejnych pokoleń imigrantów z Afryki w przestrzeni publicznej Francji. W ostatniej części rozdziału ustosunkowuje się do polityki historycznej prowadzonej przez Republikę Francuską. Powiązania sztuki filmowej z historią, pamięcią i tożsamością przedstawia rozdział drugi Pamięć, tożsamość i film – postkolonialna perspektywa. Przede wszystkim prezentowane są w nim podstawowe kategorie współczesnej humanistyki, szczególnie te wypracowane w badaniach postkolonialnych.Rozdział trzeci Odzyskiwanie pamięci o wojnie w Algierii zawiera analizę wybranych utworów filmowych traktujących o wojnie o niepodległość w Algierii w latach 1954–1962. W centrum uwagi pozostają następujące kwestie: jak zmieniało się podejście do tematyki kolonialnej? Jak zmieniał się obraz konfliktu w utworach filmowych powstających we Francji? By w pełni zauważyć przemiany dokonane w sposobie reprezentacji wojny i jej uczestników przypomniane są pokrótce utwory sprzed 1983 roku (lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte ubiegłego wieku).W rozdziale czwartym Filmowe reprezentacje Innego analizie poddany jest obraz imigranta i sposób postrzegania Inności, etnicznej i kulturowej. Punktem odniesienia we wszystkich interpretowanych tu dziełach pozostaje społeczeństwo i jego relacje z przeszłością oraz tożsamością imigrantów. W filmowych reprezentacjach sprawą centralną jest kwestia tożsamości kolejnych pokoleń imigrantów, a co za tym idzie, poczucie tożsamości podmiotu postkolonialnego w sytuacji zmian kulturowych spowodowanych imigracją, legalną i nielegalną.W końcowej części studium omawiany jest obraz przedmieść wielkich miast. „Utraconym terytoriom republiki”, jak czasami media zwykły określać dzielnice mieszkaniowe położone z dala od centrum, poświęcony jest rozdział zatytułowany Na peryferiach metropolii. To również rozdział o tym, że miejsce należy traktować na równi z innymi nośnikami pamięci. Wybrane przykłady dzieł filmowych analizowanych na stronach tej monografii dowodzą, że ich twórcy – których szczególnie interesują kwestie związane z pamięcią i tożsamością – wykazują wolę uczestniczenia w procesie poznawania, wybaczania, porozumienia. Twórcy filmowi zachęcają do reinterpretacji przeszłości i stereotypowego postrzegania podmiotu postkolonialnego. Autorka wskazuje na performatywną rolę dzieła filmowego.