Pegaz dęba, pegaz zdębiał czy pegaz na dębie?

Abstract

Artykuł skupia się na komentarzach Juliana Tuwima do jego własnego tłumaczenia na język polski słynnego czterowiersza Puszkina. Analiza pokazuje, że Tuwim chciał zachęcić tłumaczy do używania ich własnych pomysłów i przemyśleń, tak by cieszyli się ze swojej pracy mimo napotykanych trudności. Jego własne komentarze do swego „nieudanego” tłumaczenia pomagają czytelnikom zachować dystans wobec oryginału i ich własnej, ostatecznej wersji. Jednocześnie artykuł (podobnie jak Tuwim) skupia się na problemie nieprzetłumaczalności. Pokazuje jej źródła, omawia przykłady i wskazuje na niedoskonałość terminu. Literatura i język to dwa dynamiczne zjawiska więc używanie niezmiennych etykietek (takich jak nieprzetłumaczalny) ich nie dotyczy. Pewne teksty stają się przetłumaczalne dzięki rozwojowi języka polskiego i rozwojowi warsztatu tłumaczy.

The article looks at the comments by Julian Tuwim to his Polish translation of the famous quatrain by Puszkin. The analysis shows that Tuwim wanted to endorse translators to use their wit and generally enjoy the process despite the difficulties that they encounter. His comments on his own ‘unsuccessful’ translation help the readers to keep their distance to the original and their own final versions. At the same time the article (as Tuwim) is focused on the problem of untranslability. It shows its sources, discusses the examples and points at in-adequacy of this term. Literature and the language are both dynamic phenomena so using static labels (such as ‘untranslatable’) does not apply to them. Certain texts become translatable due to the development of Polish and also developing skills of translators.