Orthodox Church and State in Russia

Abstract

Rosyjska Cerkiew Prawosławna była i pozostaje największą wspólnotą wyznaniową na terenie Federacji Rosyjskiej, Białorusi i Ukrainie. Chrześcijaństwo wschodnie było stałym elementem życia religijnego w ponadtysiącletniej historii państwa rosyjskiego. Wschodnia tradycja chrześcijańska w Europie Środkowo-Wschodniej zakorzeniła się we wszystkich formach życia ludności. Szczególne oddziaływanie widzimy w rozwoju kultu cudownych ikon i w życiu monastycznym, które miało silne oddziaływanie na religijność wielu narodów. Jeszcze większe znaczenie miała bizantyjska kultura materialna. Jej wtórne oddziaływanie nastąpiło po upadku Konstantynopola, kiedy wielu greckich mistrzów sztuki malarskiej udało się na Bałkany i na ziemie ruskie. Ogromna sfera bizantyjskiej kultury umysłowej, tak niedostępna społeczeństwu zachodniemu, w Europie Wschodniej była przyjmowana w greckiej i cerkiewnosłowiańskiej wersji językowej. Propagatorami kultury bizantyjskiej byli nie tylko Grecy, ale głównie prawosławni Serbowie, Bułgarzy, Białorusini, Ukraińcy, Rumuni i Rosjanie. W końcu XV stulecia Rosja przyjęła rolę opiekuna prawosławnego chrześcijaństwa, a jej władcy uważali się za spadkobierców bizantyjskiej tradycji państwowej i kulturalnej. Uświadomienie sobie faktu stałej obecności tej wielkiej tradycji chrześcijańskiej ma fundamentalne znaczenie w zrozumieniu tożsamości religijno-narodowej Rosjan i innych mieszkających tam narodów. Polityka hierarchii Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej i władz państwowych, zmierzająca do stworzenia z prawosławia religii państwowej, powoduje wspólne wystąpienie państwa i Cerkwi przeciwko ruchom sekciarskim, innowierczym, a nawet tendencjom niezgodnym z tradycyjną kulturą i tożsamością Rosjan. Szczególnie mocno akcentuje się w wypowiedziach duchownych i polityków, że Rosyjska Cerkiew Prawosławna była i pozostaje integralną częścią struktury państwowej Rosji. Ewangelizacja ziem ruskich była przeprowadzana przy pomocy aparatu państwowego. Rosyjska Cerkiew Prawosławna, podobnie jak Cerkiew bizantyjska, była ściśle połączona z państwem. Panujący w Rosji, z wyjątkiem okresu komunistycznego, zawsze dążyli do konsolidacji państwa i społeczeństwa przy pomocy Cerkwi. Chrześcijaństwo wzmacniało istniejącą strukturę społeczną oraz dawało możliwość rozwoju kulturalnego i intelektualnego wszystkim mieszkańcom państwa rosyjskiego. Źródłem przymierza państwa i Cerkwi początkowo stały się zasady apostolskie, a w ciągu ostatnich trzech stuleci, wyłączając okres komunizmu, symbioza Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej i państwa w Rosji opiera się na obopólnych interesach.