REPOZYTORIUM UNIWERSYTETU
W BIAŁYMSTOKU
UwB

Proszę używać tego identyfikatora do cytowań lub wstaw link do tej pozycji: http://hdl.handle.net/11320/7184
Tytuł: "Jam z rodu Nomadów": literatura polsko-tatarska po 1918 roku
Autorzy: Czerwiński, Grzegorz
Słowa kluczowe: Tatarzy
literatura polska
literatura polsko-tatarska
islam
Data wydania: 2017
Data dodania: 28-lis-2018
Wydawca: Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku
Abstrakt: This book is devoted to literature created by Polish-Tatar writers after 1918. This literature is written exclusively in Polish, which nowadays is the native language of Polish Tatars. They are the descendants of the Muslims of the Grand Duchy of Lithuania. Tatars who settled in the Grand Duchy of Lithuania in the 14th–16th centuries were isolated from the Tatar and Islamic cultures. In the sixteenth century their native Turkic Kipchak language started disappearing in favor of Belarusian and Polish, the official languages of the Grand Duchy of Lithuania. The knowledge of Arabic, the liturgical language for Muslims, was never widespread among the Polish-Lithuanian Tatars. Tatar settlers’ history and culture were initially linked with the Grand Duchy of Lithuania, and later with Poland in the 20th century. Today, the national identity of Polish Tatars differs from the identity of other indigenous minorities in Poland (Belarusians, Ukrainians, Russians, Germans and Lemkos). The identity of Polish Tatars consists of three equal elements. They see themselves simultaneously as Poles, Tatars and Muslims and these three identities are treated synonymously. This is not at odds with Polishness, but instead is a unique synthesis of European and Asian elements. The presented book consists of an introduction, six chapters, an ending and the bibliography. The objectives of the research and the scope of the material are indicated in the introduction. The present status of the research on the Polish Tatars as well as the methodology of the measures have also been presented and discussed. In the first chapter, the author introduces the history of the Tatar settlement in the lands of the Grand Duchy of Lithuania, and presents the organization of the cultural and religious life of Tatars in Poland in the interwar period (1918–1939), in postwar times and at present. The author also discusses the terminology used in research papers to identify this ethnic group and also specifies the way of implementing the ethnonyms “Polish Tatars”, “Lithuanian Tatars” and “Tatars of the Grand Duchy of Lithuania”. The first chapter also contains methodological issues. Above all, the author presents the reason for his research approach and explains why he decides to consider the work of Tatars primarily in the context of the history of Polish literature. He also draws attention to the fundamental differences between the literature of Polish Muslims and the literature of other national and ethnic minorities that inhabit the contemporary Polish state. The following chapters of the book are devoted to the literary genres represented in the works of Tatars. The second chapter concerns lyric poetry, and the subchapters deal with the poetry of Stanisław Kryczyński, Selim Chazbijewicz, Musa Czachorowski, Anna Kajtochowa and works by young debuts and non-professional poets. Such a construction not only allows the works of the most outstanding Polish-Tatar poets to be presented, but also shows a certain symbolic thinking which is common for all Tatars, the discovery of the archetypes of Islam and the pre-Muslim images typical to the Turkic peoples. Chapter Three discusses non-fiction prose. In the context of PolishTatar literature, this genre developed very dynamically in the interwar period, due to the frequent trips of Tatars to Muslim countries or Islamic communes. One subsection of this chapter is devoted to the writings of mufti Jakub Szynkiewicz, who left behind some longer texts related to the genre of reportage, which enables an analysis of the phenomenon in various interpretive contexts. Moreover, it raises the issue of identity problems in the anthropological and social context. Other writers who appear in Chapter Three (Leon Kryczyński, Edige Szynkiewicz, Ali Woronowicz, Mustafa Aleksandrowicz) are the authors of one or several short reports and their works are discussed in a collective view in one subchapter. The part of the book devoted to the documentary literature ends with discussions on the so-called “hot topics” of Tatar reportage and Tatars’ attempts to utilize this genre in modern times. Chapter Four is entitled “The Tatar Essay: Aesthetics – Historiography – Journalism” and is divided into three subsections. The first one discusses the essayist work of one of the most eminent Tatar authors – Stanisław Kryczyński. The significant issues mentioned in his work allow an interpreting of his work simultaneously in many areas in the context of romantic philosophy, “Polish essay”, war memo, etc. The second subsection deals with essays on ethnic and historical themes by the brothers Leon and Olgierd Kryczyński. The chapter devoted to the essay as a genre ends with a review of journalism published in Tatar-Muslim journal “Życie Tatarskie” [Tatar Life]. The author of the book points out that the publicistic texts show how the Tatar community think about history and their own role in the history of Poland and the world. The next chapter “Between the testimony of the past and family legend: Memories of the Polish Tatars” concerns memoires. Memoirs gained popularity among Tatar authors, especially the older generations, at the end of the twentieth century and in the first two decades of the 21st century Tatars, and outnumbered essay and report writing, which were the most prevalent genres in the interwar period. The last chapter deals Polish-Tatar literature in a comparative context. In this chapter, the reference for the analysis of the works of Polish Tatars is the literature of the Kazan Tartars (written in the Tatar language) and the Tatar works of authors from Lithuania and Belarus (written in Russian and Belarusian languages). In the first case, the author analyzes the archetypes and symbols of the Polish-Tatar and Kazan-Tatar poetry in order to learn the differences and similarities between the artistic imagination of the writers of two different Tatar nations. The analysis of spatial categories is the starting point for comparative studies in this field. The literary works of Lithuanian and Belarusian Tatars, who come from the same ethnic group of Muslims of the Grand Duchy of Lithuania as the Polish Tatars, indicate the differences in identity conceptualization and the high level of influence of the traditions of Russian and Belarusian literature, which is almost nonexistent in the contemporary literature of the Polish Tatars.
Представляемая книга посвящена художественным произведениям, которые были написаны польско-татарскими писателями после 1918 года. Это литература исключительно на польском языке – в настоящее время единственном родном языке польских татар. Польские татары являются потомками мусульман Великого княжества Литовского. Татары, поселившиеся на территории Великого княжества Литовского в XIV–XVI веках, были оторваны от татарской и исламской культуры. В XVI веке их родной, кыпчакский, язык, относящийся к группе тюркских языков, начал вытесняться официальными языками Великого княжества Литовского – белорусским и польским. Знание арабского языка – литургического языка мусульман – польско-литовскими татарами нельзя было назвать всеобщим. Татарские поселенцы связали свою историю и культуру сначала с Великим княжеством Литовским, а в ХХ веке – с Республикой Польша. Современная национальная идентичность польских татар отличается от идентичности коренных меньшинств (белорусов, украинцев, русских, немцев или лемков), проживающих в Польше. Идентичность польских татар складывается из трех равноценных составляющих: они считают себя одновременно поляками, татарами и мусульманами. И эти три слова они воспринимают как синонимы. Ключом к пониманию идентичности членов названной группы является не противопоставление всему польскому, а своеобразный синтез европейских и азиатских элементов. Настоящая книга состоит из введения, шести глав, заключения и библиографии. Во введении сформулированы цель и материал исследования, представлены обзор исследований литературы польских татар и методология, используемая в работе. В первой главе автор описывает историю татарских поселенцев на землях Великого княжества Литовского, организацию культурной и религиозной жизни татар в Польше в межвоенный период (1919–1939), в послевоенное время и наши дни. Кроме того, автор знакомит читателя с терминологией, используемой в научных исследованиях для определения интересующей его этнической группы, а также объясняет употребление в настоящей работе этнонимов «польские татары», «литовские татары», «татары Великого княжества Литовского». В первой главе автор также стремится обосновать свой исследовательский подход и объяснить, почему считает необходимым изучать творчество татар в контексте польской литературы. Он также обращает внимание читателя на существенные различия между литературой польских мусульман и литературой других национальных и этнических меньшинств, проживающих в современной Польше. Последующие главы книг посвящены конкретным жанрам литературы, представленным в творчестве татар. Вторая глава связана с лирикой. Темами ее отдельных подразделов являются исследования поэтических произведений Станислава Кричинского, Селима Хазбиевича, Мусы Чахоровского, Анны Кайтоховой, а также произведений молодых дебютантов и непрофессиональных авторов. Такая композиция позволяет не только представить творчество известных польско-татарских поэтов, но и показать некоторые особенности символического мышления, свойственного всем татарам, понять архетипы мусульманской культуры, представленные в произведениях татарских писателей, а также домусульманские верования тюркских народов. Третья глава посвящена репортажу. Особенно активно этот жанр польско-татарской литературы развивался в межвоенный период, что объясняется частыми поездками татар в мусульманские страны или страны, в которых проживали общины, исповедующие ислам. В этой главе отдельный подраздел посвящен отчетам о путешествиях муфтия Якуба Шинкевича. Автор оставил после себя несколько текстов, близких по жанру к репортажу, что позволяет не только анализировать их в различных интерпретационных контекстах, но и представлять проблему идентичности в антропологическом и социальном контексте. Писатели, о которых также идет речь во третьей главе (в их числе Леон Кричинский, Эдиге Шинкевич, Али Воронович, Мустафа Александрович), являются авторами одного или нескольких коротких репортажей. Их творчество рассматривается в одном подразделе. Часть книги, посвященная репортажу, заканчивается исследованиями так называемых «горячих тем» татарского репортажа и попыток татар заняться этим видом литературы в настоящее время. Четвертая глава («Татарское эссе. Эстетика – историософия – публицистика») состоит из трех подразделов. В первом подразделе рассматривается эссеистическое творчество одного из самых известных татарских авторов – Станислава Кричинского. Разнообразная проблематика произведений этого автора позволяет одновременно интерпретировать его творчество с разных сторон, в том числе и в контексте романтической философии, «польского эссе», воспоминаний о временах Второй мировой войны и т.д. Во втором подразделе анализируются эссе братьев Леона и Ольгерда Кричинских, в которых затрагиваются этнические и исторические темы. Раздел, посвященный эссе, заканчивается анализом публицистических текстов, напечатанных на страницах татарского журнала «Татарская жизнь». Автор книги тем самым показывает, что публицистические тексты демонстрируют оригинальный способ мышления татар как группы, имеющей собственную историю и сыгравшей особенную роль в истории Польши и всего мира. Следующая глава – «Между памятниками прошлого и семейной легендой. Воспоминания польских татар» – продолжает рассуждения о нефикциональной татарской литературе. На этот раз в поле зрения автора попали воспоминания в широком понимании. Интересно, что насколько во время межвоенного двадцатилетия наиболее востребованными жанрами нефикциональной литературы были репортаж и эссе, настолько же в конце ХХ века и в первые десятилетия ХХІ века татарские авторы, особенно старшего поколения, стали охотней публиковать мемуары. Последняя, шестая, глава посвящена исследованиям польско-татарской литературы в компаративистском контексте. Исходной точкой анализа литературы польских мусульман в этой главе являются, с одной стороны, произведения казанских татар, написанные на татарском языке, и, с другой стороны – произведения татарских авторов из Литвы и Белоруссии, написанные на русском и белорусском языках. В первом случае автор книги анализирует архетипы и символы поэзии польских и казанских татар, чтобы отметить то, что в художественном воображении авторов, представителей двух татарских групп, можно найти множество сходств и отличий. Отправной точкой для компаративистских решений в этой области является анализ категории пространства. В то же время творчество литовских и белорусских татар, потомков той же этнической группы мусульман Великого княжества Литовского, что и польские татары, поражает различным пониманием проблематики идентичности и высоким уровнем насыщенности традициями русской и белорусской литературы, чего нет в современной литературе польских татар.
Nota biograficzna: Grzegorz Czerwiński (ur. 1978) – Literaturoznawca, doktor nauk humanistycznych (Uniwersytet Gdański, 2007), autor książki „Po rozpadzie świata. O przestrzeni artystycznej w prozie Włodzimierza Odojewskiego” (Gdańsk 2011). Po uzyskaniu stopnia doktora pracował jako postdoctoral researcher na Uniwersytecie Gandawskim w Belgii (Universiteit Gent). Obecnie adiunkt na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Białymstoku. Kierownik Zespołu Komparatystyki Słowiańskiej UwB. W latach 2013–2016 realizował projekt badawczy NCN „Literatura polsko-tatarska po 1918 roku”. Publikował w czasopismach: „Russian Literature”, „Zeitschrift für Slavische Philologie”, „Pamiętnik Literacki”, „Rocznik Komparatystyczny”, „Ruch Literacki”, „Wiek XIX” i „Slavia Orientalis”. Przygotował ponadto do druku następujące edycje krytyczne: „Sprawozdania z podróży muftiego Jakuba Szynkiewicza. Źródła. Omówienie. Interpretacja” (Białystok 2013); „Stanisław Kryczyński, Wspomnienia. Utwory poetyckie. Eseje” (Białystok 2014); „Podróże do serca islamu. Antologia międzywojennego reportażu polskich Tatarów” (Białystok 2014). Współredaktor monografii zbiorowych: „Żeromski. Piękno i wolność” (Białystok–Rapperswil 2015); „Estetyczne aspekty literatury polskich, białoruskich i litewskich Tatarów (od XVI do XXI w.) / Aesthetic Aspects of the Literature of Polish, Belarusian and Lithuanian Tatars (from the 16th to the 21st Century) / Эстетические аспекты лите - ратуры польских, белорусских и литов - ских татар (XVI–XXI вв.)” (Białystok 2015); „Wschód muzułmański w literaturze polskiej. Idee i obrazy” (Białystok 2016); „Żydzi wschodniej Polski, seria 4: Uczeni żydowscy” (Białystok 2016).
Sponsorzy: Publikacja dofinansowana przez Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku
Monografia została przygotowana w ramach projektu badawczego „Literatura polsko-tatarska po 1918 roku”, realizowanego w latach 2013–2016 w Katedrze Badań Filologicznych „Wschód – Zachód” na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Białymstoku. Projekt finansowany był ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2012/07/B/HS2/00292.
URI: http://hdl.handle.net/11320/7184
ISBN: 978-83-64081-43-9
Typ Dokumentu: Book
Występuje w kolekcji(ach):Książki/Rozdziały (WFil)

Pliki w tej pozycji:
Plik Opis RozmiarFormat 
Grzegorz Czerwiński - Jam z rodu Nomadów_DRUK.pdf10,73 MBAdobe PDFOtwórz
Czerwiński_okładka_DRUK.pdf3,27 MBAdobe PDFOtwórz
Pokaż pełny widok rekordu Zobacz statystyki


Pozycja jest chroniona prawem autorskim (Copyright © Wszelkie prawa zastrzeżone)