Jewish Schaols in Białystok in the lnterwar Period

Abstract

W Białymstoku, gdzie społeczność żydowska stanowiła przeważającą część mieszkańców w okresie międzywojennym, dzieci żydowskie miały możność wyboru kilka rodzajów szkół. Najbardziej ortodoksyjną szkołą był cheder, gdzie małamed (nauczyciel) nauczał w sposób tradycyjny, metodą pamięciową. Nauka odbywała się w języku hebrajskim. Zmodernizowaną odmianą tej szkoły był ortodoksyjno-syjonistyczny chorew cheder. Istniały również szkoły o charakterze świeckim, programowo antyortodoksyjne i antysyjonistyczne, o tendencjach socjalistycznych. Nauka odbywała się w języku jidisz, nie uczono natomiast w tych szkołach hebrajskiego. W mieście istniały dwa ogólnodostępne gimnazja dla młodzieży żydowskiej. W jednym językiem wykładowym był jidisz, w drugim hebrajski. W tym drugim nauczano również angielskiego, co było praktycznym przygotowaniem do wyjazdu do Palestyny. W latach 1921-1937 wyemigrowało do Palestyny 350-370 absolwentów tego gimnazjum (ok. 50% wszystkich absolwentów). Tylko wykształcenie gimnazjalne umożliwiało wejście do inteligencji. Jedynie nieznaczna ilość Żydów była przyjmowana do 3 gimnazjów publicznych. Większość z tych, którzy pragnęli uzyskać polskie wykształcenie, miała do wyboru jedno z 4 gimnazjów prywatnych (Zeligmana, Druskina, Gutmana i Społeczne). Były to szkoły elitarne, koedukacyjne, nauka w nich stała na wysokim poziomie. W gimnazjach tych kształtowano zrozumienie, nawet umiłowanie polskiej kultury, literatury i wartości narodowych. Tradycje polskich walk narodowowyzwoleńczych stanowiły dla Żydów wzorzec w dążeniach do uzyskania własnej państwowości, stąd żydowscy uczniowie gimnazjalni byli w większości gorącymi syjonistami.