Rola ideologicznych barier w transformacji systemowej

Abstract

Celem tekstu jest opisanie roli ideologii w kształtowaniu transformacji oraz wpływie ideologii na hamowanie procesów przemian. Wagę czynników ideologicznych podkreślano w literaturze szczególnie w pierwszych kilku latach po transformacji. W artykule postarano się pokazać, że za spowalnianiem procesów transformacji kryją się nie tylko materialne i partykularne interesy, ale także przekonania ideologiczne. Wskazano na to, że negatywny światopogląd na gospodarkę rynkową zasadniczo przyczynia się do zatrzymywania lub cofania transformacji. Z jednej strony pozwala on na rozwój procesu politycznego odwracającego przemiany. Z drugiej zaś sprzyja formowaniu się alternatywnych instytucji społecznych, które zastępują funkcjonowanie gospodarki rynkowej. Dlatego trwałe przeprowadzenie przemiany gospodarczej wymaga trwałej przemiany w myśleniu, a także wykształcenia społecznie akceptowalnych instytucji, które ochronią transformację.

The goal of the paper is to describe the role of ideology in shaping transformation and describe the influence of ideology on inhibiting processes of change. The importance of ideological factors was particularly strongly emphasised in the literature during the first years of transformation. The author attempts to demonstrate that what hinders transformation is not only material interests but also doctrinal factors. The paper sets out to prove that a negative attitude to market economy is capable of stopping or reversing transformation. On the one hand, it allows for the development of political processes which can reverse changes. On the other hand, it allows for creating alternative social institutions which serve as a substitute for the market economy. Therefore, permanent economic change requires a profound change in social thinking, as well as socially acceptable institutions which can secure the transformation process.