Church unions and their consequences in Poland

Abstract

Orthodox Christians in Poland have faced numerous attempts to be forced into union with the Roman Catholic Church, ranging from the thirteenth to the twentieth century. The first attempt at a union between the Roman Catholic Church and the Orthodox Church took place as early as the mid-thirteenth century. Another attempt at forcing the Orthodox Church into union with Rome took place during the reign of Ladislaŭ II Yagiello. The problem of church union returned in the reign of Alexander the Yagiellonian. When Ivan III rejected all projects for bringing the Florence such a union into practice, discussion on church union disappeared until the end of the sixteenth century. The mission of the papal legate, Father Antonio Possevino, to Ivan IV, had been intended to draw Moscow into the union, and its failure caused the papacy to concentrate its efforts on the Orthodox Church in Poland. The Ruthenian bishops’ obedience to the Pope was officially announced on the 8 October 1596. The decisions of the Uniate-Catholic synod were met with numerous protests from the Orthodox clergy and nobility. The larger part of the clergy and the faithful, together with bishops remained in the Orthodox camp. Despite the failure of the Brest Synod in fully uniting Orthodox and Roman churches, new union projects concerning the Orthodox Church in Poland continued to arise prior to the end of 18th century. The Vatican’s interest in the Orthodox Church in Central Europe was renewed at the end of the First World War. On April 1st, 1917, the Pope created the Congregation for the Oriental Churches which was responsibile for all issues relating to the activities of all the Eastern denominations. Despite aims at unification, attempts at church union have had a negative influence on the relations between the Roman Catholic and Polish Orthodox Church in contemporary Poland. The result of centuries of attempts at unification under the Pope has been fragmentation and division.

Wyznawców Kościoła prawosławnego w Polsce wielokrotnie próbowano zmusić do przyjęcia unii kościelnej i podporządkowania się władzy papieży. Po raz pierwszy próbę taka podjęto w połowie XIII wieku, kiedy to czyniono starania pozyskania do unii księcia halicko-wołyńskiego Daniela. Ponownie unię kościelną próbowano narzucić Cerkwi prawosławnej za panowania Władysława Jagiełły. Sprawa unii kościelnej na ziemiach polskich wróciła za panowania Aleksandra Jagiellończyka. Ostatecznie, w wyników zabiegów Iwana III, odrzucającego wszelkie projekty urzeczywistnienia unii florenckiej, problem unii kościelnej nie był rozpatrywany aż do końca XVI w. Niepowodzenie misji legata papieskiego o. Antonio Possevina mającej na celu pozyskanie Moskwy do unii kościelnej, skłoniło papiestwo do skoncentrowania swych wysiłków na Kościele prawosławnym w Rzeczypospolitej. Narzucona prawosławnym w 1596 r. unia brzeska przyniosła negatywne skutki dla Cerkwi i Rzeczypospolitej. Przy prawosławiu pozostała większa część duchowieństwa i wiernych z dwoma biskupami. Nowe projekty unijne wobec Kościoła prawosławnego w Rzeczypospolitej były podejmowane aż do końca XVIII wieku. Zainteresowanie Watykanu Kościołem prawosławnym w Europie Środkowo-Wschodniej było pod koniec I wojny światowej. W 1917 r. papież powołał Kongregację do spraw Kościoła Wschodniego, która przejęła wszystkie sprawy związane z działalnością obrządków wschodnich. Problem unii kościelnej negatywnie zaczął wpływać na wzajemne relacje między Kościołem rzymskokatolickim i prawosławnym w Polsce. Uniatyzm nie tylko nie przywróciły jedności między Kościołem wschodnim a zachodnim a nawet ową jedność oddalił.