Konstytucjonalizm socjalny: Meksyk i Wenezuela w procesie transformacji prawa

Abstract

Konstytucja Meksyku – uchwalona 5 lutego 1917 roku – zawiera fundamentalne elementy konstytucjonalizmu socjalnego, oparte na prawie narodu i ludu, które współgrają z prawami indywidualnymi. Była pierwszą ustawą zasadniczą, która wdrażała prawa drugiej generacji. Natomiast konstytucja Wenezueli – w jej brzmieniu z 30 grudnia 1999 roku – zawiera również nowe elementy konstytucjonalizmu socjalnego, którego podstawą była silna legitymizacja demokratyczna. Jaka jest geneza konstytucjonalizmu socjalnego i przed jakimi wyzwaniami stoi ten paradygmat we współczesnych Meksyku i Wenezueli? Metoda badawcza obejmuje analizę komparatywno­‑historyczną oraz analizę tekstów źródłowych. Konkluzja stanowi, że genezą konstytucjonalizmu meksykańskiego była głęboka potrzeba przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu nawarstwionemu od okresu kolonializmu – od XVI wieku i po odzyskaniu niepodległości przez Meksyk w XIX wieku. Pomimo zmian ustrój Meksyku wciąż dostosowuje system ochrony praw człowieka o nowe rejestry transformacji prawa. W odniesieniu do konstytucjonalizmu wenezuelskiego genezą konstytuanty i uchwalenia konstytucji w 1999 roku była konieczność przeciwdziałania wykluczeniu i nierównościom społecznym, których źródłem również był okres kolonializmu. Współcześnie wyzwaniem dla ustroju jest sprostanie autorytarnym zapędom władzy wykonawczej. Debata nad konstytucjonalizmem socjalnym w pierwszej połowie XX wieku wniosła do dyskursu rewolucyjne zmiany w odniesieniu do prawa własności, prawa do edukacji, zaś konstytucja wenezuelska końca XX wieku stanowiła nowe otwarcie dla kształtowania paradygmatu praw socjalnych, które nieustanie ulegają transformacji.

The Constitution of Mexico – enacted on February 5, 1917 – contains the fundamental elements of social constitutionalism based on the law of the Nation and the people, which interact with individual rights. It was the first basic law to implement second-generation rights. By contrast, Venezuela’s constitution – as amended on December 30, 1999 – also contains new elements of social constitutionalism, which was based on strong democratic legitimacy. What is the genesis of social constitutionalism and what challenges does this paradigm face in contemporary Mexico and Venezuela? The research method includes comparative­‑historical analysis and analysis of source texts. The conclusion states that the genesis of Mexican constitutionalism was a profound need to counteract social exclusion built up since the colonial period – from the 16th century and after Mexico’s independence in the 19th century. Despite the changes, the Mexican system continues to adapt the system of human rights protection by new registers of law transformation. With regard to Venezuelan constitutionalism, the genesis of the Constituency and the enactment of the 1999 Constitution was the need to counter exclusion and social inequality, which also stemmed from the colonial period. Today, the challenge for the system is to stand up to the authoritarian urges of the executive. The debate over social constitutionalism in the first half of the 20th century brought revolutionary changes to the discourse with regard to the right to property, the right to education, while the Venezuelan constitution of the late 20th century represented a new opening for shaping the paradigm of social rights, which are constantly undergoing transformation.