Od zobowiązań do praktyki: 10 lat z konwencją o zapobieganiu przemocy wobec kobiet

Abstract

Celem niniejszego artykułu jest analiza stopnia implementacji oraz skuteczności Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (tak zwanej konwencji stambulskiej) w Polsce 10 lat po jej przyjęciu. Autor skupia się na ocenie zmian legislacyjnych i administracyjnych, które miały dostosować krajowy porządek prawny do wymogów Konwencji, a także na zbadaniu, w jakim stopniu działania państwa przyczyniły się do realnej ochrony osób doświadczających przemocy. W artykule wykorzystano przede wszystkim źródła oficjalne, takie jak raporty Group of Experts on Action against Violence against Women and Domestic Violence (GREVIO) oraz dokumenty Komitetu do spraw Likwidacji Dyskryminacji Kobiet (CEDAW). Uzupełnieniem są dane publikowane przez organizacje pozarządowe monitorujące przestrzeganie praw człowieka, między innymi Helsińską Fundację Praw Człowieka i Centrum Praw Kobiet. Podstawę prawną i kontekst instytucjonalny opracowano na bazie ustaw i rozporządzeń krajowych, w tym znowelizowanych przepisów Kodeksu karnego oraz ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Metodycznie tekst opiera się na analizie dogmatycznoprawnej (badanie treści norm i ich interpretacji) oraz analizie porównawczej, uwzględniającej standardy wypracowane w praktyce innych państw Rady Europy. Ważnym elementem jest także socjologiczna refleksja nad kontrowersjami wokół konwencji stambulskiej, w tym zarzutów o jej „ideologiczny” charakter oraz domniemaną ingerencję w suwerenność państwa i tradycyjną strukturę rodziny. Artykuł stanowi propozycję wszechstronnego spojrzenia na dotychczasowy wpływ Konwencji na polski system ochrony przed przemocą wobec kobiet, a także wskazuje główne trudności, takie jak nierównomierne finansowanie usług pomocowych czy brak konsekwentnej edukacji antyprzemocowej. Dzięki przedstawionej syntezie wyników badań oraz szerokiej bazie źródeł czytelnik uzyskuje wielowymiarowy obraz wyzwań i osiągnięć związanych z realizacją konwencji stambulskiej w Polsce, co może stanowić inspirację do dalszych prac nad udoskonaleniem istniejących rozwiązań prawnych i organizacyjnych.

The aim of this article is to analyse the extent of implementation and effectiveness of the Council of Europe Convention on preventing and combating violence against women and domestic violence (the so­‑called Istanbul Convention) in Poland, ten years after its adoption. The author focuses on assessing the legislative and administrative changes undertaken to align the national legal framework with the Convention’s requirements, as well as on examining the extent to which government measures have contributed to the actual protection of individuals experiencing violence. The article primarily draws on official sources, such as reports by GREVIO (the Group of Experts on Action against Violence against Women and Domestic Violence) and documents from the Committee on the Elimination of Discrimination against Women (CEDAW). Supplementary data come from non­‑governmental organisations monitoring human rights observance, including the Helsinki Foundation for Human Rights and the Women’s Rights Center. The legal and institutional context is based on the national laws and regulations, notably the amended provisions of the Penal Code and the Act on Counteracting Domestic Violence. Methodologically, the text is founded on a dogmatic­‑legal analysis (examining the content and interpretation of legal norms) and a comparative analysis, taking into account standards developed in the practice of other Council of Europe member states. The sociological reflection on the controversies surrounding the Istanbul Convention, including allegations of its “ideological” character and supposed interference with state sovereignty and the traditional family structure is also a significant element. This article offers a comprehensive view of the Convention’s impact on Poland’s system for protecting women from violence, while highlighting the main challenges such as uneven funding for support services and the lack of consistent anti­‑violence education. Due to the presented synthesis of research findings and a broad source base, the reader gains a multidimensional picture of the challenges and achievements associated with the implementation of the Istanbul Convention in Poland, which may serve as an inspiration for further efforts to improve the existing legal and organisational solutions.