Pedagogiczne implikacje myśli systemowej

Abstract

Celem artykułu jest zaprezentowanie podstawowych pojęć i założeń myślenia systemowego. Tekst ma charakter przeglądowy, nawiązuje do takich autorów jak Urie Bronfrenbrenner, Niklas Luhmann, Gregory Bateson czy Kurt Ludewig. Autor próbuje odnieść przedstawione koncepcje do specyfiki funkcjonowania systemu edukacji, szczególne miejsce dedykując tematowi diagnozy psychopedagogicznej, będącej swoistym mikrobadaniem naukowym, oraz metodologicznym implikacjom teorii systemowej. Teorie systemowe stanowią niezwykle ciekawą soczewkę zmieniającą postrzeganie procesów komunikacji, które odbywają się w edukacji permanentnie. Pozwalają dostrzec kontekstowość tego, jacy jesteśmy w danym momencie – bez naiwnego poszukiwania usprawiedliwień dla ludzkich działań, lecz z ciekawością i pokorą, rozumiejąc znaczenie bycia w wielu strukturach jednocześnie. Z innej perspektywy podkreślają ludzką sprawczość i autonomię, którą wzmacniać można głównie poprzez zasobowe narracje i tworzenie opowieści alternatywnych. Konstruktywizm „systemowości” uwalnia osoby diagnozujące od reżimu poszukiwania i odnalezienia „obiektywnej” prawdy o drugim człowieku, bo opiera się na założeniu, że takowej nie ma. Jeśli celem diagnozy ma być opis stanu obecnego w celu opracowania możliwie najlepszej interwencji, to dla osoby myślącej systemowo już sam proces diagnozy, oparty na uważnym, zaciekawionym, cierpliwym i neutralnym rozmawianiu, jest interwencją. Ten psychologiczny kapitał sam w sobie stanowi cenne narzędzie pracy.

The aim of the article is to present the basic concepts and assumptions of systemic theories. The text refers to authors such as Urie Bronfrenbrenner, Niklas Luhmann, Gregory Bateson and Kurt Ludewig. The author tries to relate the presented concepts to the specifics of the education system, devoting special attention to the process of psychopedagogical diagnosis, which is a kind of micro-scientific study, and the methodological implications of system theory. System theories constitute an extremely interesting lens, changing the perception of the communication processes that take place in education. They allow us to see the context of who we are at a given moment, without searching for naive excuses for human actions, but with curiosity and humility understanding the meaning of being in many structures at the same time. They emphasize human agency and autonomy, which can be strengthened mainly through creating resource narratives. The constructivism of “systemicity” frees diagnosticians from the regime of finding an “objective” truth about another person, because it is based on the assumption that “objective truth” does not exist. If the purpose of diagnosis is to describe the current state in order to develop the best possible intervention, then for a person who thinks in a systemic way, the very process of diagnosis, based on careful, curious, patient and neutral conversation, is an intervention. This psychological capital of diagnosticians is in itself a valuable tool for work.