Rola twórczego pisania w metodologii badań społecznych na przykładzie Arts-Based Research, autoetnografii i podejścia kontemplacyjnego – refleksje teoretyczne

Abstract

Celem artykułu jest refleksja teoretyczna nad rolą twórczego pisania – określanego często jako pisanie swobodne – w kontekście metodologii nauk społecznych. W ramach rozważań podejmuję problematykę definicji twórczego pisania, cele oraz typologię tej kategorii, ze szczególnym uwzględnieniem podziału na pisanie literackie (artystyczne) i naukowe. W związku z tym podnoszę wątek dualizmu między poznaniem naukowym i artystycznym oraz wskazuję na rolę kreatywności (postawy twórczej) badacza/badaczki w procedurze badawczej (Konecki, 2019; Szmidt, 2018, 2023). Wysuwam tezę, że formy twórczego pisania, stosowanego w badaniach społecznych, zwłaszcza zorientowanych jakościowo, ewoluują w stronę narracji o celu przede wszystkim ekspresyjnym (a także estetycznym), a więc pisania literackiego oraz terapeutycznego. Podkreślam dominujące znaczenie jednostki w procesie badawczym, która sama w sobie stanowi „narzędzie” empiryczne (Kvale, 2012). Implikuje to konieczność dbałości o „przejrzystość” owego narzędzia, w czym pomocne są zwłaszcza techniki swobodnego pisania w nurcie kontemplacyjnym w ujęciu Krzysztofa Koneckiego (2018, 2019, 2022, 2024). W tym kontekście podaję przykład zastosowania pisania swobodnego w podejściu kontemplacyjnym w ramach badań własnych nad zjawiskiem przymusu tworzenia. Omawiam też główne założenia podejścia autoetnograficznego i Arts-Based Research, osadzonych na styku poznania naukowego i artystycznego. W podsumowaniu wskazuję na dwie najważniejsze role, które techniki/metody oparte na twórczym pisaniu mogą odgrywać w ramach badań społecznych. Podkreślam wartość badań zaprzęgających nowatorskie metody i techniki, które stanowią wartościową alternatywę dla bardziej normatywnych nurtów badawczych.

The aim of this article is to provide a theoretical reflection on the role of creative writing – often referred to as free writing – within the methodology of social sciences. The discussion addresses the definition, objectives, and typology of creative writing, with particular emphasis on the distinction between literary (artistic) writing and academic writing. In this context, I explore the dualism between scientific and artistic cognition and highlight the importance of researcher creativity (a creative attitude) in the research process (Konecki, 2019; Szmidt, 2018, 2023). I propose the thesis that forms of creative writing used in social research, particularly in qualitative studies, are evolving toward narratives with primarily expressive (and also aesthetic) purposes, thus aligning more closely with literary and therapeutic writing. I emphasize the central role of the individual in the research process, who, as a researcher, serves as an empirical „tool” in themselves (Kvale, 2012). This underscores the necessity of ensuring the clarity of this tool, where techniques of free writing within a contemplative framework, as proposed by Krzysztof Konecki (2018, 2019, 2022, 2024), prove particularly helpful. In this context, I present an example of the application of free writing within a contemplative framework in my own research on the phenomenon of the compulsion to create. I also discuss the key principles of autoethnographic and Arts-Based Research approaches, which operate at the intersection of scientific and artistic cognition. In conclusion, I identify two primary roles that techniques and methods based on creative writing play in the context of social research.