In memoriam: ksiądz Profesor Marian Nowak i Jego roztropny synkretyzm metodologiczny

Abstract

Celem artykułu jest upamiętnienie wkładu naukowego księdza Profesora Mariana Nowaka do krajowej metodologii pedagogiki. Punktem wyjścia jest wspomnienie o Profesorze jako otwartym i życzliwym współtwórcy przestrzeni naukowego dialogu. W części głównej podjęta została analiza wybranych idei i kategorii obecnych w publikacjach Profesora, które ukazują specyfikę jego stanowiska metodologicznego. Wśród nich szczególne znaczenie zajmuje kategoria prawdy, rozumianej klasycznie – w perspektywie platońskiej trójjedni „prawda – dobro – piękno” – jako wartość fundamentalna dla działalności ludzkiej i naukowej. Profesor podkreślał konieczność dążenia do prawdy poprzez formułowanie wiedzy trafnej i adekwatnej, a nie jedynie użytecznej. Kolejną jest idea dialogicznego podejścia do metodologii, które można określić mianem „metodologicznego ekumenizmu”. Profesor wskazywał na konieczność łączenia różnych tradycji badawczych w duchu roztropnego synkretyzmu, unikającego zarówno dogmatyzmu, jak i relatywizmu. Pedagogikę ujmował jako dyscyplinę lokującą się między filozofią a naukami szczegółowymi, otwartą na twórczą adaptację metod nauk przyrodniczych, ale zarazem zakorzenioną w humanistycznym i aksjologicznym kontekście. W artykule podniesione zostało również znaczenie świadomości metodologicznej jako warunku naukowości pedagogiki. Tego rodzaju świadomość umożliwia rozumne konstytuowanie przedmiotu badań, zarządzanie procesem poznawczym i testowanie normatywnych założeń. W zakończeniu wyeksponowane zostało stanowisko Profesora stanowiące Jego spuściznę, która może inspirować do rozwijania otwartej, dialogicznej i odpowiedzialnej metodologii pedagogiki.

The aim of this article is to commemorate the scholarly contribution of Reverend Professor Marian Nowak to the national methodology of pedagogy. The point of departure is a recollection of the Professor as an open and kind co-creator of spaces for scientific dialogue. The main part of the paper presents an analysis of selected ideas and categories present in Professor Nowak’s publications that reveal the specificity of his methodological position. Among them, a special place is occupied by the category of truth, understood in the classical sense – within the Platonic triad “truth – goodness – beauty” – as a fundamental value of human and scientific activity. Professor Nowak emphasized the necessity of striving for truth through the formulation of knowledge that is accurate and adequate, rather than merely useful. Another key idea is the dialogical approach to methodology, which may be described as the “methodological ecumenism”. The Professor pointed to the need to integrate different research traditions in the spirit of prudent syncretism, avoiding both dogmatism and relativism. He viewed pedagogy as a discipline situated between philosophy and the particular sciences — open to the creative adaptation of methods from the natural sciences, yet deeply rooted in a humanistic and axiological context. The article also highlights the importance of methodological awareness as a condition for the scientific character of pedagogy. Such awareness enables the rational constitution of the research subject, the management of the cognitive process, and the testing of normative assumptions. In conclusion, the article emphasizes Professor Nowak’s stance as his intellectual legacy – one that may inspire the development of an open, dialogical, and responsible methodology of pedagogy.