Aktualne znaczenie prawa spadkowego oraz w czasach uchwalania Kodeksu cywilnego – wybrane zagadnienia

Abstract

Celem artykułu jest ukazanie aktualnego znaczenia prawa spadkowego oraz w czasach uchwalania Kodeksu cywilnego. Prawo spadkowe odgrywa obecnie znacznie ważniejszą rolę niż w momencie ustanawiania obowiązujących przepisów. Na gruncie rozważań zostaną scharakteryzowane czynniki determinujące aktualny kształt prawa spadkowego, które były rzadziej spotykane w czasach uchwalania Kodeksu cywilnego. Skłania to do potrzeby przyjrzenia się znaczeniu prawa spadkowego w perspektywie dwóch ram czasowych. W artykule będą poruszone jedynie wybrane aspekty dotyczące przepisów Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (obowiązującej w czasach uchwalania Kodeksu cywilnego), przepisów aktualnie obowiązującej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, funkcji prawa spadkowego (to jest funkcji ochrony własności, funkcji ochrony osób bliskich spadkodawcy, funkcji alimentacyjnej, funkcji społeczno‑gospodarczej) oraz istotnych nowelizacji prawa spadkowego (z dnia 18 października 2015 roku i 15 listopada 2023 roku). Analiza regulacji konstytucyjnych dotyczy przede wszystkim własności i prawa dziedziczenia. Rozważania na temat nowelizacji prawa spadkowego pomogą w ocenie poszczególnych rozwiązań pod kątem ochrony interesu prywatnego. Zostanie podjęta próba odpowiedzi na pytanie, czy zakładane w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku funkcje prawa spadkowego są funkcjami faktycznie realizowanymi w realiach świata współczesnego (w tym ustroju gospodarki wolnorynkowej). Artykuł zostanie oparty przede wszystkim na metodzie formalno‑dogmatycznej oraz historycznoprawnej. W niewielkim stopniu będzie wykorzystana metoda funkcjonalna i socjologicznoprawna. Rozważania uzupełni orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego oraz Sądu Najwyższego.

The aim of the article is to indicate the current significance of the inheritance law and at the time of the enactment of the Civil Code. Currently, inheritance law plays a much more important role than at the time of the enactment of the applicable provisions. Factors determining the current shape of the inheritance law will be indicated. The phenomena mentioned in the article were less common at the time of the enactment of the Civil Code than at present, which leads to the need to look at the significance of the inheritance law in the perspective of two time frames. In the article, only selected aspects concerning the significance of the inheritance law will be discussed. The threads will concern the provisions of the Constitution of the Polish People’s Republic (in force at the time of the enactment of the Civil Code), the provisions of the currently applicable Constitution of the Republic of Poland, the function of the inheritance law (i.e. the function of protecting property, the function of protecting persons close to the testator, the alimony function, the socio-economic function) and significant amendments to the inheritance law (i.e. of 18th October 2015 and 15th November 2023). The analysis of constitutional regulations will primarily concern property and the inheritance law. Considerations on the amendments to the inheritance law will help in assessing individual solutions in terms of protecting private interests. An attempt will be made to answer the question of whether the functions of the inheritance law assumed in the 1960s are functions actually implemented in the realities of the modern world (including the free market economy system). The article will be based primarily on the formal-dogmatic and historical-legal methods. The functional method will be used to a small extent. The considerations will be supplemented by the case law of the Constitutional Tribunal and the Supreme Court.