Instytucje państwa a zawodność państwa – czy istnieje relacja przyczynowo-skutkowa?

Abstract

Cel – Celem głównym artykułu jest identyfikacja – na gruncie teorii ekonomii – relacji przyczynowo‑skutkowej pomiędzy instytucjami państwa a występowaniem zawodności państwa. Cele szczegółowe obejmują konceptualizację zawodności państwa oraz konceptualizację instytucji państwa. Metoda badań – W artykule zestawiono dwa główne sposoby identyfikacji relacji przyczynowo‑skutkowych, tj. oparte o metody ilościowe oraz wykazywanie mechanizmów (podejście mechanicystyczne) bez empirycznego dowodzenia. Z uwagi na teoretyczny charakter artykułu wykorzystano drugie z opisanych podejść. Wnioski – Łączne funkcjonowanie wyzyskujących instytucji politycznych oraz wyzyskujących instytucji ekonomicznych zwiększa ryzyko występowania zawodności państwa, głównie z powodu wzmacniania siły grup interesu i z powodu zjawiska pogoni za rentą. Instytucje o charakterze włączającym zmniejszają to zagrożenie. Oryginalność / wartość / implikacje / rekomendacje – Instytucje państwa, z uwagi na potencjalne występowanie tzw. „błędnego koła” oraz „koła sukcesu”, mają kluczowe znaczenie dla ograniczania zawodności państwa. Umożliwienie obywatelom uczestnictwa w procesach politycznych, demokratycznej kontroli władzy i nakładania na nią ograniczeń, a także zapewnienie równego dostępu do rynków w długim okresie sprzyjają szybszemu wzrostowi i rozwojowi gospodarczemu.

Purpose – The main aim of this article is to identify, based on economic theory, the causal relationship between state institutions and government failure. The specific objectives include the conceptualization of government failure and state institutions. Research method – The article compares two main methods of identifying causal relationships: those based on quantitative methods and those demonstrating mechanisms (a mechanistic approach) without empirical evidence. Due to the theoretical nature of the article, the second approach is employed. Results – The combined operation of extractive political institutions and extractive economic institutions increases the risk of state failure, primarily due to the strengthening of interest groups and the phenomenon of rent‑seeking. Inclusive institutions reduce this risk. Originality / value / implications / recommendations – State institutions, due to the potential occurrence of the “vicious circle” and the “virtuous circle,” are crucial in limiting government failure. Enabling citizen participation in political processes, democratic control, and limitation of power, as well as ensuring equal access to markets, promote faster growth and economic development in the long term.