„To czyńcie na moją pamiątkę!” Wschodnie a zachodnie rozumienie anamnezy eucharystycznej

Abstract

The concept of liturgical anamnesis refers to the remembering of God's acts, which makes them present and actualised in every celebration. Both Latin and Orthodox theology emphasise the anamnetic dimension of liturgical celebration. However, there are important differences between individual liturgical practices and their theological understanding. This article attempts to explore the nature and extent of these differences. Are these merely different formulations due to distinct liturgical traditions and practices, or do the differences concern the essence of the understanding of the Eucharist as a memorial? In order to answer this question, the first part of this article will discuss the biblical understanding of the concept of anamnesis, which is common to both Latin and Eastern theology. This will be done using the historical-genetic method. In the second part, the understanding of anamnesis in the Latin Church will be presented as it results from an analysis of the Eucharistic Prayers used by that Church. For this purpose, the author will employ the method of analysis and interpretation of liturgical texts. The third part will attempt to characterise the Orthodox theology of anamnesis.

Liturgiczna anamneza oznacza uobecniające wspominanie dzieł Bożych, które czyni je obecnymi i aktualizowanymi podczas każdej celebracji. Zarówno teologia łacińska, jak i prawosławna podkreślają anamnetyczny wymiar celebracji liturgicznej. Jednak zarówno poszczególne praktyki liturgiczne, jak i ich teologiczne rozumienie posiadają istotne różnice. Niniejszy artykuł jest próbą zbadania istoty i zakresu tych różnic. Czy jest to jedynie różne rozłożenie akcentów teologicznych wynikające z odmiennej tradycji i praktyki liturgicznej, czy różnice te sięgają głębiej, dotykając istoty rozumienia Eucharystii jako uobecniającej pamiątki? Aby to uczynić, w pierwszej części artykułu, posługując się metodą historyczno-genetyczną, omówione zostanie biblijne rozumienie pojęcia anamnezy, które jest wspólnym korzeniem zarówno dla łacińskiej, jak i wschodniej teologii. W drugiej części, na podstawie analizy poszczególnych Modlitw Eucharystycznych, przedstawione zostanie rozumienie anamnezy jako wspomnienia w Kościele łacińskim. Autor wykorzysta w tym celu metodę analizy i interpretacji tekstów liturgicznych. Trzecia część będzie próbą charakterystyki prawosławnej teologii anamnezy. Dzięki wykorzystaniu metody komparatystycznej oraz metody syntetyczno-teologicznej uwidocznione zostaną wtedy podobieństwa i różnice pomiędzy dwoma omawianymi podejściami.