Uwagi na marginesie „obliczeniowej teorii zachowania” Alexa Pentlanda – programowej wizji społeczeństwa przyszłości

Abstract

Cel – Punkt wyjścia stanowi konstatacja, że transformacja cyfrowa przyniosła nowe środki komunikacji społecznej. Autorka ustosunkowuje się do pytania, czy tym samym pojawiła się szansa na przetrwanie i budowę nowego społeczeństwa, odwołując się przy tym do „obliczeniowej teorii zachowania” Alexa Pentlanda, czy raczej otworzyło się pole do inwigilacji obywateli i manipulacji na niespotykaną skalę. Metoda – Przegląd publikacji Alexa Pentlanda odwołujący się miejscami do prac Dawida Riesmana, Jeremiego Rifkina i Shoshany Zuboff. Wnioski – Opis zmiany stosunków społecznych w krajach rozwiniętych czerpie z uznanych publikacji Davida Riesmana, Jeremy’ego Rifkina i Shoshany Zuboff. Prowadzi do wniosku, że kultura cyfrowa przyczynia się m.in. do osłabienia dotychczasowych instytucjonalnych struktur opartych na umowie oraz wzmaga tendencję do instrumentalnego i amoralnego kształtowania ładu zbiorowego. Oryginalność / wartość / implikacje / rekomendacje – Autorka proponuje przeniesienie uwagi z rozwiązań techniczno‑systemowych na zasadniczą zmianę stosunków społecznych w krajach rozwiniętych, która się dokonała wcześniej niż rewolucja cyfrowa z przełomu XX i XXI wieku.

Purpose – Digital transformation offers new media of social communication. Starting from this point, the article asks whether this means a chance of survival or development of a new society, and by doing so it refers to ‘quantified theory of behaviour’ by Alex Pentland. Or, presumably, it opens enormous space for invigilation and social manipulation. Research method – This is a review of literature based on Alex Pentland’s publications, and referring to works of David Riesman, Jeremy Rifkin and Shoshana Zuboff. Results – Rather than on technical and systemic issues, the emphasis has been put on a fundamental transformation of social relations, which occurred in the developed countries prior to the digital transformation taking place at the turn of the 20th and 21st centuries. Originality / value / implications / recommendations – This transformation was discovered and described by outstanding authors like David Riesman, Jeremy Rifkin and Shoshana Zuboff. The review of their ideas concludes that digital culture makes existing institutional structures based on agreement weaker while making the inclination to instrumental and amoral re‑building of the collective order stronger.