Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną Doroty Masłowskiej i jej rosyjski przekład: problemy transportowalności ironii (przypadek metatekstu)

Abstract

Kwestie związane z transponowalnością ironii, jej „(nie)przekładalnością” od dawna są w centrum uwagi teoretyków przekładu, lingwistów, literaturoznawców, tłumaczy. O ile ironia jako taka to zjawisko w pewnym stopniu uniwersalne w językach i literaturach europejskich, o tyle językowe sygnały jej obecności w tekście literackim są tak różnorodne oraz w tak dużym stopniu związane z kontekstem (językowym, sytuacyjnym, kulturowym etc.), że oddanie ironicznego przesłania w innym języku to dla tłumacza prawie zawsze wyzwanie. Sytuacja jeszcze bardziej się komplikuje, kiedy wykładnikami ironii stają się elementy metatekstowe, zazwyczaj niezwracające na siebie większej uwagi. Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną Doroty Masłowskiej jest osadzona w konkretnych realiach oraz kontekstach, posługuje się najrozmaitszymi dyskursami, łączy ich elementy za pomocą metatekstu i wykorzystuje obraz narratora niegodnego zaufania. W centrum zainteresowania w artykule znajdą się właśnie te cechy powieści (niesprzyjające łatwym rozwiązaniom translatorskim) oraz niektóre decyzje, podjęte przez jej rosyjską tłumaczkę (Irinę Łappo) i dotyczące tłumaczenia ironicznie użytych wyrazów metatekstowych.