Georomantyzm. Literatura – miejsce – środowisko

Abstract

Artykuły zebrane w książce zostały podzielone na cztery części. W pierwszej, anonsowanej przez hasła: miejsca wspólne / sporne / osobne – tożsamość / identyfikacja narodowa – wspólnota terytorialna / krwi / języka dominują studia i szkice poświęcone pisarzom dwujęzycznym, twórcom o podwójnej tożsamości bądź o tożsamości niejednoznacznej, wywodzącym się z obszarów pogranicznych, przejściowych, zamieszkiwanych przez ludność etnicznie zróżnicowaną, jeśli nie wręcz skłóconą, funkcjonujących w realiach imperium rosyjskiego lub państwa pruskiego. Mając na uwadze lokalizację Uniwersytetu w Białymstoku i romantyczną ekspozycję terytoriów położonych na wschód od Wisły, nad kwestiami odnoszącymi się do Górnego Śląska i Pomorza oraz kwestii stosunków polsko-żydowskich dano tu pierwszeństwo zagadnieniom z kręgu polsko-ukraińskiego (w dniach konferencji głośno było o kijowskim Majdanie), polsko-litewskiego i polsko-rosyjskiego. Na osobną uwagę zasługuje w prezentowanej puli tekstów wątek genologiczny – próba „umiejscowienia” wybranych gatunków literackich – dumki i bajki. W części drugiej: z Zachodu na Wschód/ ze Wschodu na Zachód – interior / pogranicze – światy bliskie / obce – Orient, znalazły się artykuły na temat doświadczeń podróżniczych, związanych z przekraczaniem granic kulturowych, konfrontowaniem wyobrażeń z autopsją, obiegiem wyobrażeń o popularnych w tamtym czasie „destynacjach”. Artykuły w części trzeciej (podmiotowość / doświadczenie miejsca / granicy – mapa / topografia / trajektoria) poświęcone zostały podmiotowym zapisom doświadczenia miejsca, analizie konkretnych poetyk przestrzeni i koncepcji podmiotowości, której fundament stanowi przestrzenna orientacja. Ostatnia część (miasto / środowisko – Rzeczpospolita / Polska regionów – kraj / emigracja) wprowadziła do puli tematów i wątków refleksję związaną z romantyzmem jako fenomenem miejskim w sensie kulturowego otoczenia, w którym zaistniał i dzięki któremu się rozwijał oraz z miastem jako obiektem uwagi pisarzy romantycznych obdarzonych wyobraźnią socjologiczną. W części tej znalazły się również studia odświeżające podejście do regionalizmu romantycznego, a ponadto głos w dyskusji o podręcznikowym rozróżnieniu romantyzmu krajowego i emigracyjnego. Zebrane w książce artykuły pokazują szlaki badawczych wypraw, podejmowanych już to z zamiarem kontynuowania dokonań poprzednich eksploratorów, już to, by wytyczyć nowe drogi w badaniach – rewidować uświęcone tradycją odczytania kanonu romantycznego, wskazać na autorów i teksty zapomniane, konfrontować zjawiska traktowane do tej pory rozłącznie. Mimo obfitości wątków i ujęć książka o georomantyzmie nie stanowi jego syntezy. Układa się raczej w fotograficzny reportaż z przedsięwzięć zakreślonych granicami georomantycznego krajobrazu.