Requiem na lepie. O Musze Juliana Tuwima

Abstract

Tekst jest próbą analizy i interpretacji Muchy Juliana Tuwima. Wiersz opublikowany w „Wiadomościach Literackich” zimą 1939 nie wszedł do żadnego tomu i nie doczekał się dotąd krytycznego komentarza. Jego odrębność widoczna jest na tle tradycji gatunkowej, do której nawiązuje - zarówno wobec humorystycznych nagrobków zwierzęcych, jak też melancholijnych rozmyślań o życiu i śmierci prowadzonych przy świecy (G. Bachelard poświęcił im książkę pt. Płomień świecy). Różni się też od tekstów „owadzich”, jakie pojawiły się na krótko przed II wojną światową i w jej trakcie (Nałkowskiej, Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Miłosza). O wyjątkowości wiersza decyduje Tuwimowska wrażliwość na techniczny wymiar codzienności; tutaj pospolity lep na muchy może zmienić tradycyjne wyobrażenie o agonii i umieraniu. Wizja Tuwima zdaje się profetycznie zapowiadać zbrodnie wojenne dokonane w sposób „przemysłowy” na niewinnych ofiarach. Warto porównać Muchę z literackimi „figurami Zagłady”, sytuując ją między śmiercią Józefa Czechowicza (1929) a Fabryką muchołapek Andrzeja Barta (2008).

This article is an attempt to analyse and interpret the poem Mucha (The fly) by Julian Tuwim. It was published in Wiadomości literackie in the winter of 1939 and it was not a part of any volume and has not been critically commented on till now. Its distinction is visible in comparison with the traditional genre it refers to that is funny animals’ tombs and melancholic thoughts on life and death by candle light (G. Bachelard wrote about them in The flame of a candle ). The poem is also different from other ‘insect’ poems published shortly before and during the second world war (by Nałkowska, Pawlikowska- Jasnorzewska, Miłosz). The poem is unique due to Tuwim’s sensitivity to the technicality of everyday life; the common fly paper may change the traditional image of agony and dying. Tuwim’s vision is prophetic about war crimes committed ‘industrially’ on innocent victims. Mucha can be compared with the literary ‘figures of extermination’ placing it among Śmierć by Józef Czechowicz (1929) and Fabryka muchołapek by Andrzej Bart (1939).