Kilka spostrzeżeń o prawie rzymskim w Gimnazjum i Liceum w Krzemieńcu

Abstract

Założone w 1805 r. Gimnazjum w Krzemieńcu (przekształcone w 1819 r. w Liceum) słynęło z wysokiego poziomu nauczania i szerokiej oferty dydaktycznej, której istotną część stanowiły przedmioty prawnicze. W Krzemieńcu wykładano mianowicie prawo natury, polityczne, prawo graniczne (polskie i osobno rosyjskie), prawo krajowe (czyli polsko-litewskie) oraz rzymskie. Te dwa ostatnie przedmioty były wykładane naprzemiennie (rok po roku) przez absolwentów Uniwersytetu Wileńskiego, kolejno – Ignacego Ołdakowskiego, Józefa Jaroszewicza, Aleksandra Mickiewicza. Wymienieni profesorowie nie ograniczali się tylko do wykonywania obowiązków dydaktycznych, ale stawiali sobie także ambitne cele naukowe. Ołdakowski był jednym z pierwszych Polaków, zajmujących się naukowo filozofią prawa. Ponadto, ten wykładowca prowadził badania porównawcze nad prawem krajowym (polsko-litewskim) i francuskim (Kodeksem Napoleona). Jaroszewicz śledził najnowsze trendy w romanistyce, a w szczególności z wielkim zainteresowaniem przyjął odkrycie i wydanie Instytucji Gaiusa. Badał też problem wpływu prawa rzymskiego na dawne prawo polskie. Tym ostatnim zagadnieniem naukowo zajmował się także Mickiewicz. Zachowane źródła rękopiśmienne pozwalają na odtworzenie, przynajmniej zarysu, problematyki wykładów z dziedziny prawa. Umożliwiają także identyfikację bibliografii wykorzystywanej do zajęć, a nawet ustalenie liczby uczniów, uczestniczących w wykładach.

Krzmieniec Middle (est. 1805) and later on High School (est. 1819) in Volhynia was famous for its high educational standards and wide curriculum, whose important part constituted legal courses. The following subjects were lectured in Krzemieniec: natural law, political system, Polish as well as Russian border law, Polish-Lithuanian law (domestic law), and Roman law. The last two were lectured alternately by the graduates of Vilnius University – Ignacy Oładkowski, Józef Jaroszewicz, and Aleksander Mickiewicz. The teaching staff did not confine themselves solely to didactic activity, but they pursued ambitious scientific goals as well. Ołdakowski was one of the first Poles to deal with the philosophy of law. He was also comparing Polish law with the Napoleonic Code. Jaroszewicz, who was following the newest scientific trends, excitedly received the discovery and publication of the Institutes of Gaius. He was exploring the influence of Roman law on Old-Polish law. This very scientific problem was also within Mickiewicz’s field of interest. Some preserved manuscripts enable us to recreate the main outline of the lectures, as well as bibliography used by the professors, or even the number of listeners attending the courses.