Quod vi metusve causa. Początki ochrony osób dokonujących czynności prawnej pod wpływem przymusu w prawie rzymskim

Abstract

Artykuł ma na celu analizę problematyki początków formula Octaviana zapewniającej ochronę osobom, które dokonały czynności prawnej pod przymusem. Przeprowadzone badania pozwalają sądzić, że wprowadzenie skargi miało związek z proskrypcjami okresu dyktatury Sulli. Jest możliwe, że sam dyktator, pod wpływem mowy Cycerona Pro Roscio Amerino, zezwolił na umieszczenie jej w edykcie pretorskim. Na podstawie kontrowersji autorstwa Seneki Starszego można przypuszczać, że we wczesnym pryncypacie toczyły się dyskusje na temat tego, przeciwko komu można było zastosować środki ochrony pretorskiej dotyczącej metus. Wydaje się, że zgodnie z przeważającą opinią, nie był to ten, kto stosował przymus, lecz ten, kto czerpał z niego korzyści.

The aim of the paper is to discuss some issues concerning the origins of the formula Octaviana which provided protection of individuals, who performed a legal act under duress. The research carried out allows to believe that introduction of the formula was related to the proscriptions during Sulla’s dictatorship, and it is probable that the dictator himself, under the influence of Cicero’s Pro Roscio Amerino, allowed it to be included in the pretor’s edict. On the basis of Seneca’s controversies, it is possible to suppose that in the early Principate there were discussions concerning the problem against whom the protection measures given by the praetor in case of metus could be used. It seems that, according to prevailing opinion, it was not the one who used force, but the one who benefited from it.