Poruszyć miejsce. Obraz Białegostoku w twórczości Sokrata Janowicza i Ignacego Karpowicza

Abstract

Książka przybliża obrazu Białegostoku, jaki wyłania się z twórczości dwóch pisarzy związanych z Podlasiem: Sokrata Janowicza (1936-2013) oraz Ignacego Karpowicza (ur. 1976). O ich zestawieniu zadecydowała nie tylko zbieżność obu geobiografii (szlaków życia), ale też zdeterminowana nią złożona tożsamość: Janowicz był mieszkającym w Polsce Białorusinem, białoruskie korzenie ma też Karpowicz, definiujący swoje kulturowe pochodzenie jako prawosławną „tutejszość”. Ze względu na specyfikę Białegostoku, zasiedlonego po II wojnie światowej przez migrantów ze wsi, oraz biografie obu prozaików, którzy tej migracji w różnym czasie doświadczyli, istotnym punktem odniesienia dla opisów miasta stał się region, zwłaszcza w aspekcie jego wielokulturowości i pogranicznego charakteru. Zarówno Białystok, jak Podlasie zostały potraktowane jako miejsca auto/bio/geo/graficzne (kategoria sformułowana przez Elżbietę Rybicką) – dla ich maksymalnego przybliżenia jako materiał badawczy posłużyła nie tylko twórczość stricte literacka, ale też liczne teksty publicystyczne pisarzy czy wywiady, których udzielali. Sięgnięcie po nie poszerzyło pole argumentacji na rzecz postawionej w książce tezy o ogromnej randze doświadczenia konkretnych miejsc w pisarstwie zarówno mniej znanego ogólnopolskiemu odbiorcy Janowicza, jak też reprezentującego literacki mainstream Karpowicza. Interpretacji poddany został cały dorobek prozaika młodszego pokolenia, od debiutanckiej powieści "Niehalo" z 2006 roku po wydaną w 2017 "Miłość", ze szczególnym uwzględnieniem książek, w których Podlasie odgrywa najistotniejszą rolę – "Cudu" (2007) oraz "Sońki" (2014). Spośród tekstów Sokrata Janowicza najwięcej uwagi poświęcono debiutanckiemu zbiorowi opowiadań "Wielkie miasto Białystok" z 1973 roku, powieści "Samosiej" oraz autobiograficznej prozie "Dolina pełna losu" (1993).