Nowe instytucje prawne zarządzania długiem w samorządzie terytorialnym - założenia a realia zastosowania

Abstract

W dniu 1 stycznia 2010 r. weszła w życie nowa ustawa o finansach publicznych, która wprowadziła liczne, niejednokrotnie bardzo zasadnicze zmiany w dotychczasowym systemie prawnofinansowym jednostek samorządu terytorialnego (JST). Część nowych uregulowań już weszła w życie, zaś część z nich zacznie obowiązywać w późniejszych okresach (zgodnie z ustawą - Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych). Najistotniejsze z nowych instytucji dotyczą bezpośrednio lub pośrednio długu JST. Zasadniczo będą one w pełni obowiązywać od roku budżetowego 2014, aczkolwiek już od 2011 r. JST muszą uwzględniać instrumenty planistyczne oraz korekcyjne w zakresie długu oraz formalnie „przymierzać się" do przyszłej sytuacji prawnej (obowiązek symulacji wedle przyszłych wytycznych w zakresie pułapu długu. W niniejszym opracowaniu poruszona zostanie problematyka dwóch zasadniczych nowych instytucji prawnofinansowych w zakresie długu JST, mianowicie: - konieczności równoważenia sekcji bieżącej budżetu i związanego z tym zakazu zadłużania się JST na pokrycie wydatków bieżących (art. 242 ufp), - planowania długu z uwzględnieniem zindywidualizowanego wskaźnika dopuszczalnego zadłużenia (art. 243 w zw. z art. 226-229 ufp ). W zamierzeniu ustawodawcy nowe rozwiązania przyczynią się nie tylko do racjonalizacji gospodarki finansowej JST, ale także wymuszą stosowanie instrumentów nowoczesnego zarządzania finansami publicznymi. Konfrontując założenia legislacyjne z przewidzianą konstrukcją prawną wskazanych wyżej instytucji, w merytorycznej części niniejszego opracowania podejmę próbę wykazania, że: 1. normatywna konstrukcja równoważenia sekcji bieżącej budżetu JST nie ma wprawdzie charakteru bezwzględnego, ale jej dopuszczalne przepi­sami ,,łagodzenie" w praktyce będzie z pewnością negatywnie wpływać na zdolność do zadłużania się przez samorządy; 2. normatywna konstrukcja zindywidualizowanego wskaźnika dopuszczalnego zadłużenia JST posiada niedoskonałości. Stwierdzenie to dotyczy braku rozwiązań prawnych w odniesieniu do faktycznego przekroczenia wskaźnika, co może nastąpić w wyniku stosowanego i dopuszczalnego „łagodzenia" równoważenia sekcji bieżącej budżetu (o czym w pkt 1); 3. instrument planowania wieloletniego (w tym długu JST) nie sprawdzi się w praktyce jako narzędzie zarządzania (strategicznego), a będzie jedynie kolejnym sformalizowanym obowiązkiem ciążącym na JST.