Programowanie budżetowe w Unii Europejskiej

Abstract

Uzasadnieniem planowania (programowania) budżetowego jest, z jednej strony, ograniczoność środków publicznych, które mogą być pozyskane do budżetu, oraz rozszerzanie się zakresu zadań sektora publicznego, w następstwie którego następuje wzrost wydatków publicznych. Z drugiej strony zaś jest wyjaśnienie kwestii, czy budżet ma być tylko funduszem transferowym, gromadzącym środki i alokującym je w określone dobra i usługi, czy też aktywnym instrumentem zarządzania służącym efektywnej realizacji celów. Rola budżetu jako funduszu transferowego jest bliższa klasycznemu modelowi planowania, zwanym historycznym (przyrostowym). Bazą odniesienia przy takim projektowaniu wydatków publicznych jest poziom i struktura wydatków z poprzednich okresów, korygowanych o szereg czynników: danych wynikających z porównania uzyskanych już wyników z planem, prognozowanych wskaźników makroekonomicznych (inflacji, produktu krajowego brutto itd.), zmian prawa (np. zmian wysokości stawek podatkowych czy stawek waloryzacji świadczeń socjalnych). Historyczna technika planowania pomimo względnego nieskomplikowania, niskiej czasochłonności i kosztochłonności uznawana jest obecnie za dosyć anachroniczną, wykazującą wiele niedoskonałości, chociażby w kontekście braku elastyczności przy weryfikacji podejmowanych decyzji, bądź wobec zmian zachodzących w gospodarce w trakcie wykonywania budżetu. Z tego też powodu w praktyce budżetowej pojawiły się inne techniki prognostyczne, ściślej nakierowane na racjonalizację wydatków publicznych przez pryzmat skuteczności i efektywności realizowanych celów. Techniki takie są również stosowane w zarządzaniu finansami Wspólnot Europejskich, a szczególnie w zarządzaniu środków gromadzonych w budżecie ogólnym Wspólnot.