Życie i działalność cerkiewna metropolity Siergieja (Stragorodzkiego) do publikacji Deklaracji (1927)

Abstract

The most important questions facing Russian Orthodox Church in the 20th century were undoubtedly the relations between the Church and communist state. One of the projects of legalization of the Church in the Soviet Union was created by Metropolitan Sergius (Stragorodsky) of Nizhny Novgorod, the deputy Patriarchal locum tenens (1925-1937) subsequently Patriarchal locum tenens (1937-1943) and Patriarch of Moscow (1943–1944). His famous Declaration of Loyalty, dated 1927 July 16/29, originated in the views of patriarchal locum tenens about the role and place of the community in the public sphere. Sergius’s acquiescent or even servile attitude was still one of components of the internal organization of the community and its external relations with the authorities. The spiritual basis expressed in the document and accepted by party dissidents became an element of the internal organization of the community and its external contacts with state authorities. The Russian Church led by Metropolitan Sergius never rejected the Church party line which was already chosen in the 1920’s. This text discusses the sources of Sergius’s convictions and actions undertaken until the moment of the publication of The Declaration.

Relacje zachodzące między wspólnotą a władzą komunistyczną stanowiły fundamentalną sferę zainteresowania Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w pierwszej ćwierci XX wieku. Jeden z projektów legalizacji, podstawowego warunku utrzymania Cerkwi patriarszej w charakterze instytucji legalnej i tolerowanej przez aparat państwa, należał do metropolity niżnienowogrodzkiego Siergieja (Stragorodzkiego) - zastępcy strażnika tronu patriarszego (1925-1937), następnie strażnika tronu patriarszego (1937-1943) i patriarchy moskiewskiego i całej Rusi (1943–1944). Siergiejowy program pokojowego, ugodowego i ustępliwego wręcz współżycia Kościoła prawosławnego z przedstawicielami partii komunistycznej, wyrażony ostatecznie w jego słynnej Deklaracji z 29 lipca 1927 roku, wyrósł na gruncie wewnętrznych przekonań duchownego, ujawniających się jeszcze w okresie przedrewolucyjnym oraz poglądów patriarszego locum tenens na rolę i miejsce wspólnoty w przestrzeni publicznej, kształtowanej przez standardy komunistyczne. Postawa duchownego, wyrażona w dokumencie i przyjęta przez partyjnych decydentów, stała się elementem wewnętrznej organizacji wspólnoty oraz jej zewnętrznych kontaktów z władzą państwową. Cerkiew rosyjska kierowana przez metropolitę Siergieja nigdy nie wyrzekła się bowiem obranej przez niego już w latach dwudziestych cerkiewnej linii politycznej. O źródłach przekonań Siergieja i podejmowanych działaniach do momentu publikacji Deklaracji traktuje właśnie niniejszy tekst.