Sigismunt von Herbestein, sem Buch über den Moskauer Staat und seine Beziehung zu Polen

Abstract

Herberstein, dyplomata w służbie dworu cesarskiego wysłany był dwukrotnie w misji dyplomatycznej do Moskwy - po raz pierwszy przez cesarza Maksymiliana I w 1517 r. i ponownie w r. 1526 przez arcyksięcia Ferdynanda. Swe obserwacje poczynione w czasie obu pobytów w Rosji, trwających w sumie ponad rok, spisał w książce pt . Moscovia..., opublikowanej przezeń 22 lata później. Zastanawiając się nad tym, co najbardziej uderzyło Herbersteina w państwie moskiewskim i w czym dopatrywał się największych różnic między Rosją a swoją ojczyzną i innymi krajami europejskimi, autor stwierdza, że była to nieograniczona władza panującego. Szczególne wrażenie zrobił na cesarskim dyplomacie fakt, że władca moskiewski mógł pozwolić sobie na traktowanie nawet dostojników kościelnych jak zwykłych poddanych. Jego książka zawiera też wiele interesujących spostrzeżeń dotyczących stosunków społecznych i sfery obyczajowej, opisy ceremonii dyplomatycznych, dworskich uczt i polowań. Dar obserwacji Herbersteina i zalety literackie jego pisarstwa sprawiły, że Moscovia odniosła duży sukces wydawniczy. Między 1549 a 1606 r. ukazało się jej dwadzieścia wydań po łacinie, niemiecku i włosku. Przez całe stulecie, aż do ukazania się dzieła Adama Olearinga w połowie 17 w. była to podstawowa publikacja o państwie moskiewskim. Herberstein pisał o Moskwie, nie o Polsce, choć Polskę znał bez porównania lepiej. Między 1517 a 1553 r. przebywał w Polsce piętnaście razy w różnych misjach dyplomatycznych. Jako zajmujący się sprawami dotyczącymi Polski w kancelarii Ferdynanda I musiał dbać o to, by być dobrze poinformowany o rozwoju sytuacji w tym kraju. Utrzymywał obszerną wymianę listów z polskimi dostojnikami wśród jego korespondentów znajdujemy conajmniej 43 Polaków, m.in . Seweryna Bonera i Krzysztofa Szydłowieckiego. Autor zastanawia się, czy Herberstein nosił się z zamiarem napisania książki o Polsce, na co wydawałoby się wskazywać wzmianka w jego autobiografii, dochodzi jednak do wniosku, że nie było to jego intencją. Cesarski dyplomata uważał zapewne, że o Polsce, jako o kraju należącym do kręgu kultury łacińskiej, najlepiej pisać mogą sami Polacy. Państwo moskiewskie natomiast, będąc częścią innego kręgu kulturowego, było w oczach jego i jego współczesnych krajem egzotycznym, wydanie zatem książki o nim mogło wzbudzić większe zainteresowanie.