„Językowy obraz percepcji zmysłowej w prozie Jarosława Iwaszkiewicza (wrażenia wzrokowe i słuchowe)”

Abstract

Celem pracy jest odtworzenie – na podstawie wyrażeń odnoszących się do postrzegania wzrokowego i słuchowego – utrwalonego w opowiadaniach Jarosława Iwaszkiewicza obrazu percepcji zmysłowej. To zagadnienie na gruncie polskiej literatury językoznawczej nie doczekało się do tej pory całościowego opracowania. Badacze podejmowali jednak tematykę związaną z percepcją zmysłową. Przedstawiony w pracy językowy obraz percepcji wzrokowej i słuchowej dowodzi, że istotę myślenia człowieka stanowi antropocentryzm. W języku została utrwalona nie tylko potoczna wiedza o rzeczywistości, lecz również informacje dotyczące sposobów myślenia o niej. Zawarty w opowiadaniach Jarosława Iwaszkiewicza obraz świata jest efektem charakterystycznej konceptualizacji rzeczywistości przez pisarza. Obraz świata postrzeganego w sposób subiektywny wyrasta z obiektywnie utrwalonego językowego obrazu świata. Poetycka wizja świata jest obrazem świata ocenianego. Główne kryterium ewaluacji opiera się na relacji zachodzącej między wybranymi fragmentami rzeczywistości a człowiekiem. Z wyraźnym zainteresowaniem i sympatią odbierany jest obiekt, którego cechy czy zachowanie człowiek uznaje za właściwe, powszechnie akceptowalne. Zmysłowa percepcja świata narratora opowiadań sprowadza się do odbierania tego świata w sposób emocjonalny i sensualny równocześnie.

The aim of the dissertation in question is to depict the image of sensory perception established in Jarosław Iwaszkiewicz's stories. This is to be done basing on the phrases referring to visual and auditory perception. This issue has not yet been comprehensively treated in Polish linguistic literature. Some researchers, however, have addressed the issue of sensory perception. The linguistic image of visual and auditory perception presented in the dissertation proves that anthropocentrism is the essence of human thinking. The language captures not only common knowledge about the reality but also the information about ways of perceiving it. The view of the world in Jarosław Iwaszkiewicz's stories is the result of his characteristic conceptualization of reality. The view of world perceived subjectively grows out of objectively established view of the world. The poetic vision of the world is the picture of the world evaluated. The main criterion of evaluation is based on the relationship between selected fragments of reality and a human. The object, whose behaviour or features seem to be proper, universally accepted, wins sympathy and interest. The sensory perception of the world in the narrator's stories comes down to perceiving the world simultaneously through emotion and senses.