Losy księdza Józefa Majewskiego i znaczenie jego Listu do redakcji „Kultury”

Abstract

Artykuł odnosi się do jednego z kluczowych dokumentów, które miały wpływ na ukształtowanie się doktryny polskiej polityki wschodniej, i powstał na podstawie nowych badań archiwalnych oraz jako podsumowanie dotychczasowych studiów autora. Ksiądz Józef Majewski, autor Listu do redakcji „Kultury”, urodził się w 1928 roku w Husiatynie na ziemiach wschodnich II RP, a zmarł w 2020 roku w Beacon w USA. Jego droga życiowa obejmowała sowiecką deportację, a następnie emigrację do Afryki i do Stanów Zjednoczonych i Kanady. Jerzy Giedroyc, redaktor „Kultury”, bezskutecznie poszukiwał na początku lat 50. XX wieku autora redakcyjnego tekstu, który przedstawiałby polityczne argumenty za nowym podejściem do polskiej polityki wschodniej w skomplikowanych warunkach. Tezy takiego artykułu musiałyby balansować pomiędzy stanowiskiem polskich władz emigracyjnych w Londynie a komunistycznymi władzami PRL w kraju. Napisany przez Majewskiego List do Redakcji „Kultury”, opublikowany w 1952 roku, stał się pretekstem dla Jerzego Giedroycia i redakcji „Kultury” do sformułowania nowej linii pisma opartej na postulacie akceptacji nowych powojennych granic Polski. To z kolei było domyślnym warunkiem uczestnictwa (przyszłej) wolnej Polski, a także Ukrainy (po zakładanym rozpadzie Związku Sowieckiego) w procesach integracyjnych w Europie. Ta nowa linia polityczna pisma stała się podstawą doktryny państwowej III RP po 1989 roku, formowanej po 1952 roku przede wszystkim przez jednego z głównych publicystów „Kultury” – Juliusza Mieroszewskiego – i samego Giedroycia. Ksiądz Majewski po Liście nie opublikował w „Kulturze” kolejnych artykułów ani nie odegrał żadnej dodatkowej politycznej roli w polskim życiu publicznym w kraju ani na emigracji.

The article addresses one of the key documents that have shaped the Polish Eastern doctrine. It is based on the new archival studies as well as the author’s previous research. Priest Józef Majewski, the author of List do redakcji „Kultury” [Letter to the Editorial Board of “Kultura”], was born in 1928 in Husiatyn, in the eastern part of the Second Polish Republic, and died in 2020 in Beckon, United States. His life experiences included a soviet deportation and, subsequently, emigration to Africa, the United States, and Canada. In the 1950s, Jerzy Giedroyc, the editor of “Kultura”, fruitlessly searched for an author of the editorial that would present the political arguments for a new approach to Polish eastern policy in the complicated political environment. The potential theses of such an article had to balance the positions of the Polish government­‑in-exile in London and the communist government of the Polish People’s Republic. Majewski’s Letter to the Editorial Board of “Kultura”, written and published in 1952, became a pretext for Jerzy Giedroyc and the editorial board of “Kultura” to formulate a new line for the journal based on the postulate of accepting the post­‑war borders of Poland. That, in turn, was an implied and necessary condition of the participation of the (future) free Poland as well as Ukraine (after the assumed collapse of the Soviet Union) in the European integration. The journal’s new political line, formulated after 1952 by Juliusz Mieroszewski, one of the two main publicists of “Kultura”, and Jerzy Giedroyc himself, became the basis of the political doctrine of the Third Polish Republic post­‑1989. After writing the letter to “Kultura”, Priest Majewski did not publish again and did not participate in Polish public life, neither in the country nor outside of its borders.