Początki sądownictwa powszechnego na tak zwanych Ziemiach Odzyskanych w świetle wybranych relacji pamiętnikarskich pracowników wymiaru sprawiedliwości

Abstract

Proces budowy struktur sądownictwa powszechnego na tzw. Ziemiach Odzyskanych od kilkunastu lat budzi coraz większe zainteresowanie polskich historyków prawa i historyków. Dotychczas opublikowano prace poświęcone orzecznictwu sądowemu, szczególnie w sprawach karnych, strukturom wymiaru sprawiedliwości i prokuratury, a także obsadzie personalnej sądów i prokuratur działających po II wojnie światowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Brakuje natomiast prac, które pozwalają spojrzeć na proces tworzenia struktur polskiego sądownictwa powszechnego na terytoriach włączonych do państwa polskiego po II wojnie światowej z perspektywy pracowników wymiaru sprawiedliwości, a nie wyłącznie z punktu widzenia materiałów proweniencji urzędowej, takich jak np. sprawozdania przesyłane do Ministerstwa Sprawiedliwości. Warto podkreślić, że ciekawym źródłem mogą być w tym przypadku pamiętniki adwokatów, sędziów, prokuratorów i pracowników administracji sądowej przesyłane na konkursy pamiętnikarskie organizowane w okresie Polski Rzeczpospolitej Ludowej przez różnego rodzaju instytucje. W niniejszej pracy wykorzystano wspomnienia pracowników wymiaru sprawiedliwości znajdujące się w archiwum Instytutu Zachodniego w Poznaniu. Celem artykułu była nie tylko próba ukazania procesu budowy struktur powojennego sądownictwa powszechnego na Ziemiach Zachodnich z perspektywy pracowników ówczesnych sądów, ale także wskazanie, że materiały takie jak pamiętniki mogą stanowić ważne i cenne uzupełnienie dotychczasowej wiedzy na temat procesów zachodzących w strukturach szeroko pojętej administracji i sądownictwa okresu Polski Ludowej w początkach jej funkcjonowania na tzw. Ziemiach Odzyskanych.

The process of building the structures of the common judiciary in the so­‑called Recovered Territories has been gaining increasing interest from Polish legal historians and historians for several years. So far, works have been published dedicated to court rulings, especially in criminal cases, the structures of the judiciary and the prosecution, as well as the personal composition of courts and prosecutors operating after World War II in the Western and Northern Territories. However, there is a lack of works that allow for a perspective on the process of creating structures of the Polish common judiciary in the territories incorporated into the Polish state after World War II from the viewpoint of justice system employees, rather than solely from the perspective of official provenance materials, such as, for example, reports sent to the Ministry of Justice. It is worth emphasizing that an interesting source in this case may be the diaries of lawyers, judges, prosecutors, and court administration staff sent to diary competitions organized during the period of the People’s Republic of Poland by various institutions. In this paper, the memoirs of justice system employees found in the archives of the Western Institute in Poznań were utilized. The aim of the article was not only to attempt to illustrate the process of building the structures of post­‑war common judiciary in the Western Territories from the perspective of employees of the courts at that time, but also to indicate that materials such as diaries can serve as an important and valuable supplement to the existing knowledge about the processes occurring within the broadly understood administration and judiciary structures in the People’s Republic of Poland in its early functioning in the so­‑called Recovered Territories.