Udział we wpływach i dodatki do państwowego podatku dochodowego na rzecz związków samorządowych w Polsce międzywojennej

Abstract

Ustawodawstwo regulujące system źródeł dochodów budżetów związków samorządu terytorialnego w Polsce międzywojennej charakteryzowały między innymi tymczasowość, niestabilność, niekiedy wręcz doraźność i w związku z tym ciągłe poszukiwanie rozwiązań docelowych, których nie zdołano przyjąć do września 1939 roku. Ta uwaga odnosi się w dużej mierze także do konstrukcji prawnej (w postaci udziału we wpływach oraz dodatków komunalnych) umożliwiającej częściowe wykorzystanie państwowego podatku dochodowego na rzecz budżetów związków samorządowych. Obie wskazane formy dochodów budżetów związków samorządowych stanowiły dlań wydajną, najbardziej dogodną i najmniej kosztowną sposobność pozyskiwania środków na finansowanie ich stale rosnących zadań. Analiza przeobrażeń przedstawionej konstrukcji prawnej umożliwiającej wykorzystanie części wpływów państwowego podatku dochodowego na rzecz budżetów związków samorządowych wskazuje, że formą dominującą – ze względu na skalę i zakres terytorialny jej zastosowania (cały kraj) – był udział we wpływach, który przypominał dotację Skarbu Państwa. Starano się jednak wbudować do tego mechanizmu pewne bodźce, skłaniające zainteresowane związki samorządowe do wysiłku na rzecz zwiększania wpływów państwowego podatku dochodowego na ich terenie. Racjonalizowano także podział owego udziału, gdy siedziba zarządu opodatkowanego podmiotu oraz źródła jego dochodu znajdowały się na terenie różnych związków samorządowych.Udział we wpływach podatku dochodowego miał największe znaczenie dla budżetów miast wydzielonych. Jego wielkość przewyższała bowiem ich dochody z podatków samoistnych. Z kolei uprawnienie do ustanawiania dodatku komunalnego do państwowego podatku dochodowego przysługiwało jedynie gminom i powiatowym związkom samorządowym na obszarze województw: poznańskiego, pomorskiego i górnośląskiej części województwa śląskiego. Nie powiodły się bowiem starania na rzecz nowelizacji ustawy o tymczasowym uregulowaniu finansów komunalnych (w 1923 roku, 1936 roku i 1937 roku), w kierunku upowszechnienia tej formy pozyskiwania dochodów przez związki samorządowe, która oddawała do decyzji ich organu stanowiącego ustanowienie i skalę (w ramach określonych ustawowo granic) dodatkowego obciążenia podatników na swoim terenie.

The legislation regulating the systematic sources of revenues for the budgets of local government associations in interwar Poland was of temporary nature, it lacked stability and in fact, sometimes laws were introduced ad hoc; this resulted in continuous attempts to find definitive solutions; however, these were not adopted before September 1939. The same comment is largely true as regards the legal construct (for the share in the revenues and municipal allowances) making it possible to partly designate the state’s income tax revenues to the budgets of local government associations. These two forms of income for the budgets of local government associations were the most convenient and the least costly way for the latter entities to acquire resources for financing their increasingly complex tasks. An analysis of the changes in the legal construct which made it possible to designate a part of the state’s revenues from income tax to the budgets of local government associations shows that the dominant form, both in terms of the scale and the territory (the whole country), involved revenue sharing, which resembled a grant from the State Treasury. However, there were attempts to incorporate certain incentives into the mechanism, prompting specific local government associations to make effort towards an increase in the state’s revenues from income tax at their territories. Likewise, attempts were made to reasonably divide the share in the revenues, if the headquarters of the taxpayer entity and the sources of its income were situated in the territories of different local government associations. Income tax revenue sharing was of major importance for the budgets of independent townships since the amount exceeded their revenues from autonomous taxes. Furthermore, the right to designate a municipal allowance in addition to the state income tax was awarded only to the communes and district local government associations within the Poznańskie, Pomorskie as well as Upper Silesia part of the Śląskie voivodships. This situation resulted from the failure to successfully amend the Act on the temporary regulation of municipal finances (attempted in 1923, 1936 and 1937), which aimed to introduce this form of revenue acquisition as a common practice to be applied by local government associations, and which would have left it at the discretion of their constituent body to impose additional burden (in line with the statutory limits) on the taxpayers at their territory.