Uwarunkowania prawno­‑organizacyjne opieki zdrowotnej w II Rzeczypospolitej na poziomie centralnym

Abstract

Niniejszy tekst został poświęcony wybranym zagadnieniom funkcjonowania opieki zdrowotnej w II Rzeczypospolitej na poziomie krajowym. Celem artykułu jest charakterystyka organizacji ochrony zdrowia w okresie międzywojennym. Praca obejmuje okres od 1919 do 1939 roku, a zatem od momentu objęcia przez odrodzone państwo polskie zwierzchności, poprzez pokazanie dynamiki zmian w kolejnych latach funkcjonowania II Rzeczypospolitej, aż do września 1939 roku. Kształtowanie się centralnych organów państwowej ochrony zdrowia oraz sytuacja sanitarno­‑epidemiologiczna zostaną omówione w odniesieniu do polityczno­‑społeczno-ekonomicznej sytuacji ziem Polski. Pytania badawcze, które postawiono w niniejszej publikacji, mają na celu odpowiedź na pytania o to, jak szybko po I wojnie udało się stworzyć podwaliny prawne dla funkcjonowania systemu ochrony zdrowia w Polsce? Dlaczego zlikwidowano Ministerstwo Zdrowia Publicznego w obliczu tak trudnej sytuacji zdrowotnej i sanitarnej w okresie powojennym? Czy możliwym było objęcie jednym wspólnym ustawodawstwem sanitarnym całego kraju, dotąd podzielonego różnymi ustawodawstwami zaborców? I wreszcie – czy stworzony system ochrony zdrowia spełniał postawione mu zadania? W niniejszej pracy wykorzystano materiały wytworzone przez polską administrację ziem północno­‑wschodnich w okresie międzywojennym, przechowywane w Republice Białorusi: w Państwowym Archiwum Obwodu Grodzieńskiego w Grodnie (Dziarżauny Archiu Hrodzienskaj Wobłasci) i Państwowym Archiwum Obwodu Brzeskiego w Brześciu (Dziarżauny Archiu Breskaj Wobłasci). Kwerendą objęto również Litewskie Centralne Archiwum Państwowe w Wilnie (Lietuvos Centrinis Valstybės Archyvas). W przypadku wszystkich trzech archiwów najwięcej materiału pozyskano z zespołów odnoszących się do urzędów wojewódzkich. W pracy wykorzystano również literaturę o charakterze wspomnieniowym. Były to wspomnienia i pamiętniki lekarzy pracujących w Polsce w okresie międzywojennym. Fundamentem analizy są akty normatywne z okresu międzywojennego.

This text is devoted to selected issues of the functioning of health care in the Second Polish Republic at the national level. The aim of the article is to characterize the organization of health care in the interwar period. The work covers the period from 1919 to 1939, i.e. from the moment the reborn Polish state took over, by showing the dynamics of changes in the subsequent years of the functioning of the Second Polish Republic, until September 1939. The formation of the central organs of state health care and the sanitary and epidemiological situation will be discussed in relation to the political, socio­‑economic situation of the Polish lands. The research questions posed in this publication aim to answer the questions about how quickly after World War I it was possible to create legal foundations for the functioning of the health care system in Poland. Why was the Ministry of Public Health liquidated in the face of such a difficult health and sanitary situation in the post­‑war period? Was it possible to cover the entire country, previously divided by various laws of the occupying powers, with one common sanitary legislation? And finally, did the created health care system fulfill the tasks assigned to it? This paper uses materials produced by the Polish administration of the north­‑eastern territories in the interwar period, stored in the Republic of Belarus: in the State Archive of the Grodno Region in Grodno (Dzierżauny Archiu Hrodzienskaj Voblasci) and the State Archive of the Brest Region in Brest (Dzierżauny Archiu Breskaj Voblasci). The Lithuanian Central State Archive in Vilnius (Lietuvos Centrinis Valstybės Archyvas) was also included in the research. In the case of all three archives, the largest amount of material was obtained from the collections relating to the provincial offices. The paper also uses memoir­‑type literature. These were memoirs and diaries of doctors working in Poland in the interwar period. The foundation of the analysis is the normative acts from the interwar period.