Ochrona poszkodowanego zdarzeniem komunikacyjnym w Polsce – ewolucja odpowiedzialności posiadacza pojazdu mechanicznego i obowiązkowego ubezpieczenia komunikacyjnego

Abstract

Rozwój przemysłu motoryzacyjnego, zapoczątkowany przez stworzenie pierwszego pojazdu napędzanego silnikiem parowym, stanowił wielki krok dla ludzkości. Wraz z nim konieczny stał się rozwój infrastruktury oraz wprowadzenie odpowiednich wymogów prawnych w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa uczestnikom ruchu drogowego, którzy narażeni są na większe ryzyko wyrządzenia im szkody. Dostrzeżono też konieczność zagwarantowania poszkodowanemu ochrony i możliwości skutecznego dochodzenia przez niego roszczeń wynikłych ze zdarzenia komunikacyjnego. Stało się to przyczyną wprowadzenia odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną ruchem pojazdu mechanicznego opartej na zasadzie ryzyka, a w dalszym etapie także systemu obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych mających charakter gwarancyjny. Celem artykułu jest prezentacja ewolucji odpowiedzialności cywilnej za szkodę wyrządzoną ruchem pojazdu mechanicznego oraz jej wpływu na powstanie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego i kompleksowego systemu regulacji prawnych dotyczących tego ubezpieczenia przez prawodawcę unijnego. W artykule posłużono się metodą historycznoprawną oraz dogmatycznoprawną, które doprowadziły do sformułowania wniosku, że z punktu widzenia zapewnienia ochrony prawnej poszkodowanego zdarzeniem komunikacyjnym uzasadnione było wprowadzenie zaostrzonych zasad odpowiedzialności cywilnej, a także rozwiązań prawnych, które mają na celu zapewnienie gwarancji zaspokojenia roszczeń poszkodowanego. W tym zakresie szczególną rolę należy przypisać utworzeniu systemu regulacji prawnych obejmujących obowiązkowe ubezpieczenia komunikacyjne, biur krajowych i instytucji odpowiedzialnych za odszkodowanie.

The development of the automotive industry, initiated by the creation of the first steam­‑powered vehicle, marked a significant step forward for humanity. Along with it, the need arose for infrastructure development and the introduction of appropriate legal requirements to ensure the safety of road users, who are exposed to a higher risk of harm. It also became evident that victims must be guaranteed protection and an effective means of pursuing claims arising from traffic accidents. This led to the introduction of liability for damage caused by the operation of a motor vehicle based on the principle of risk, and later, the implementation of a system of compulsory motor insurance with a guarantee­‑based character. The aim of this article is to present the evolution of civil liability for damage caused by the operation of a motor vehicle and its impact on the establishment of compulsory third­‑party liability insurance for motor vehicle owners, as well as the development of a comprehensive system of legal regulations concerning this insurance at the EU legislative level. The article employs historical­‑legal and dogmatic­‑legal methods, which lead to the conclusion that, from the perspective of ensuring legal protection for victims of traffic accidents, the introduction of stricter civil liability rules and legal solutions aimed at guaranteeing the satisfaction of claims was justified. In this context, particular importance should be attributed to the creation of a regulatory framework covering compulsory motor insurance, national insurance bureaux, and compensation institutions.