Refleksji kilka o morskiej aktywności kwestury w okresie republiki

Abstract

Urząd kwestora, zaliczany do magistratus minores, przez dłuższy czas nie cieszył się atencją badaczy, co przede wszystkim jest wynikiem zachowanych źródeł, w zdecydowanej części nieprawniczych. Zawarte w nich informacje są wyjątkowo skąpe, czasem na tyle chaotyczne, że mogą zniechęcać do układania naukowych puzzli, pozwalających uchwycić choćby fragmentaryczny kształt kompetencji tej magistratury. Przedmiotem niniejszego tekstu jest próba spojrzenia na znany fragment bizantyjskiego historyka (Lydus, De Mag. 1.27), od wielu dekad budzący kontrowersje w świecie nauki, z uwzględnieniem wydobytych (i w dalszym ciągu wydobywanych) rostra rzymskich okrętów biorących udział w bitwie u Wysp Egadzkich (Aegati Insulae). Bazę do badań stanowią także relacje pióra Polibiusza z Megalopolis i Liwiusza z Patavium, które to będą konfrontowane z literaturą przedmiotu. Centralnym problemem badawczym jest ustalenie, czy użyta tylko w jednym źródle (De Magistribus Lydusa), pochodzącym z VI wieku n.e. fraza quaestores classici jest efektem bałaganu, jaki współcześni badacze przypisują bizantyjskiemu historykowi, czy też – mając na uwadze nowe źródła epigraficzne – można doszukiwać się tam chociażby ziarna prawdy. Aby rozstrzygnąć ten dylemat badawczy, niezbędne będzie nakreślenie krótkiego szkicu dotyczącego rzymskiej aktywności na morzach, z uwzględnieniem duumiviri navales – magistratury, która pojawiła się u schyłku IV wieku p.n.e. Metody historycznoprawna, a także – częściowo – historyczna pozwalają na uchwycenie zmieniającej się rzeczywistości republikańskiego Rzymu w III wieku p.n.e.

The office of quaestor, classified as magistratus minores, has long been neglected by researchers, mainly due to the fact that the surviving sources are predominantly non­‑legal in nature. The information contained in them is extremely scarce, sometimes so chaotic that it can discourage the piecing together of a scientific puzzle that would allow us to grasp even a fragmentary picture of the competences of this magistracy. The subject of this text is an attempt to look at a well­‑known fragment by a Byzantine historian (Lydus, De Mag. 1.27), which has been controversial in the academic world for many decades, taking into account the excavated (and still being excavated) rostra of Roman ships that took part in the battle of the Egad Islands (Aegati Insulae). The research is also based on the accounts of Polybius of Megalopolis and Livy of Patavium, which will be compared with the literature on the subject. The main research problem is to determine whether the phrase quaestores classici, used in only one source (De Magistribus by Lydus) dating from the 6th century AD, is the result of the confusion attributed by contemporary researchers to the Byzantine historian, or whether, taking into account new epigraphic sources, at least a kernel of truth can be found there. In order to resolve this research dilemma, it will be necessary to outline a brief sketch of Roman activity at sea, including the duumiviri navales – a magistracy that appeared at the end of the 4th century BC. Historical­‑legal and, to some extent, historical methods allow us to capture the changing reality of the Roman Republic in the 3rd century BC.