Ewolucja europejskich standardów wolności słowa w kontekście politycznym

Abstract

Przedmiotowa publikacja zawiera analizę europejskich standardów wolności słowa, wypracowanych m.in. przez Komitet Ministrów Rady Europy, i diagnozuje obywatelskie prawo dostępu do informacji w oparciu o metodę instytucjonalno­‑prawną w kontekście potrzeby wzmacniania demokracji i ochrony praw obywatelskich. Długa walka o wolność prasy stanowiła bodziec do walki o prawa obywatelskie, co przyczyniło się do rozwoju aktywnej opinii publicznej. W procesie budowy otwartego społeczeństwa obywatelskiego na szczególną uwagę zasługują standardy, które dotykają ogólnej problematyki środków społecznego przekazu (mediów), w tym dotyczące konieczności zapewnienia dostępu do informacji publicznej. W rozważaniach największą uwagę poświęcono ewolucji wolności słowa, jej normatywnej wieloznaczności i granicom, z uwzględnieniem swobody wypowiedzi, ale i niebezpieczeństw niektórych przekazów zawierających sceny przemocy, ksenofobię, nietolerancję itd. Ewolucyjne prześledzenie funkcjonowania powyższych standardów w krajach członkowskich Rady Europy przekracza ramy niniejszego opracowania. Warto jednak dokonać analizy normatywnej w odniesieniu do praktyki legislacyjnej Polski, gdzie podkreśla się wagę standardów wynikających z aktów normatywnych Rady Wspólnot Europejskich i Parlamentu Europejskiego, natomiast ciężar urzeczywistnienia reguł ustalonych na poziomie wspólnotowym spoczywa przede wszystkim na państwach członkowskich. Analiza wybranych orzeczeń ETPC, a także praktyka legislacyjna Polski wykazują potrzebę monitorowania wszelkich ograniczeń tych podstawowych praw obywatelskich związanych ze sferą komunikowania, co stanowi o kluczowej sprawczości instytucji państwa w budowie społeczeństwa obywatelskiego.

This publication analyses European standards on freedom of expression developed, inter alia, by the Committee of Ministers of the Council of Europe and diagnoses the citizen’s right of access to information, based on an institutional and legal method, in the context of the need to strengthen democracy and protect citizens’ rights. The long struggle for press freedom provided the impetus for the struggle for civil rights, which contributed to the development of an active public opinion. In the process of building civil society, standards that touch on the general issue of mass media, including the need to ensure access to public information, deserve special attention. The evolution of freedom of expression, its normative ambiguity and its limits, bearing in mind the freedom of expression, but also the dangers of certain messages containing scenes of violence, xenophobia, intolerance, etc., have received most attention in the deliberations. An evolutionary tracing of the functioning of the above standards in the member states of the Council of Europe is beyond the scope of this paper. However, it is worthwhile to make a normative analysis referring to the legislative practice of Poland, where the importance of standards stemming from normative acts of the Council of the European Communities and the European Parliament is emphasised, while the burden of implementation of rules set at the Community level rests primarily on the member states. The analysis of selected ECHR rulings as well as Poland’s legislative practice demonstrate the need to monitor any restrictions on these fundamental civil rights related to the sphere of communication, which is a key proficiency of state institutions in the construction of civil society.