Funkcjonowanie notariatu w niepodległej Polsce w latach 1919–1939 na przykładzie miasta Białegostoku

Abstract

Artykuł porusza problematykę związaną z funkcjonowaniem notariatu w niepodległej Polsce w latach 1919–1939 na przykładzie miasta Białegostoku. Głównym przedmiotem badania była analiza ustawodawstwa oraz źródeł archiwalnych przechowywanych w zasobie Archiwum Państwowego w Białymstoku. W czasie pierwszej wojny światowej Białystok w 1915 roku został zajęty przez wojska niemieckie, które opuściły miasto dopiero w lutym 1919 roku. Po odejściu Niemców Białystok wszedł w skład państwa polskiego, które odzyskało niepodległość po 123 latach niewoli. Po odzyskaniu niepodległości w Polsce funkcjonowały trzy systemy organizacji notariatu: na ziemiach dawnego zaboru rosyjskiego, zaboru austriackiego oraz zaboru pruskiego. Pomimo że systemy te wyrastały ze wspólnych korzeni i tradycji notariatu europejskiego, to jednak różniły się istotnie co do zasad funkcjonowania, ustroju notariatu czy statusu notariusza. Założeniem niniejszego artykułu jest przedstawienie kształtowania się instytucji notariatu oraz pozycji prawnej notariusza na podstawie obowiązującej w Białymstoku rosyjskiej ustawy notarialnej z 1866 roku. Celem artykułu jest przedstawienie funkcjonowania notariatu w powojennym Białymstoku oraz przybliżenie kryteriów kandydatów na notariuszy w ówczesnym czasie, a także przedstawienie sposobu funkcjonowania kancelarii notarialnych. Artykuł zawiera również analizę wpływu rosyjskiej ustawy notarialnej na samorząd oraz przedstawia sylwetki wybranych białostockich notariuszy.

The article touches upon the issues related to the functioning of the notary’s office in the independent Poland between 1919 and 1939 on the example of the city of Bialystok. The main subject of the study was the analysis of the legislation and the archival sources stored in the resources of the State Archives in Bialystok. During the First World War, in 1915, Bialystok was occupied by German troops, who did not leave the city until February 1919. After the Germans left, Bialystok became part of the Polish state, which regained its independence after 123 years of captivity. After Poland regained independence, there were three systems of organisation of notaries in Poland: in the lands of the former Russian partition, the Austrian partition and the Prussian partition. Although these systems grew out of the common roots and traditions of the European notary public, they significantly differed in terms of the principles of functioning, the system of notary public or the status of a notary. The aim of this article is to present the formation of notary institutions and the legal position of the notary based on the Russian Notary Act of 1866. The purpose of the article is to present the functioning of the notary’s office in the post-war Bialystok and to give an overview of the criteria for candidates for notaries at that time, as well as to show how notary offices functioned. The article also analyses the impact of the Russian Notary Act on the self-government and it presents profiles of the selected Bialystok notaries.