Normy i wartości prawne w wystąpieniach Stanisława Stadnickiego (około 1551−1610) podczas zjazdu lubelskiego w 1606 roku

Abstract

Artykuł omawia wystąpienia starosty zygwulskiego Stanisława Stadnickiego wygłoszone podczas zjazdu w Lublinie w czerwcu 1606 roku. Skupiono się na normach i wartościach prawnych dawnej Rzeczypospolitej polsko­‑litewskiej, które Stadnicki wykorzystywał w swoich mowach. Zjazd lubelski często jest marginalizowany przez badaczy, pozostaje w cieniu kolejnych wydarzeń rokoszu. Organizatorzy chcieli lepiej przygotować się do walki z królem Zygmuntem III Wazą, zyskać większe poparcie wśród szlachty. Idea zjazdu lubelskiego pojawiła się podczas zjazdu w Stężycy w kwietniu 1606 roku. Wojewoda krakowski Mikołaj Zebrzydowski i jego stronnicy zyskali kilka tygodni, by dopracować strategię, by w Lublinie przekonać do swoich racji jak największą liczbę szlachty. Na podstawie licznych źródeł narracyjnych zrekonstruowano przebieg i atmosferę zjazdu. Diariusze i relacje ze zjazdu różnią się między sobą wnikliwością opisów, ich dokładnością, dlatego dopiero zestawienie i porównanie ich ze sobą pozwala na możliwie dokładne odtworzenie poszczególnych wystąpień. Szczególny nacisk położono na analizę wypowiedzi Stadnickiego, bowiem bez wątpienia był on jednym z najbardziej radykalnych przeciwników Zygmunta III Wazy, co znalazło swoje odzwierciedlenie w jego wystąpieniach. Jego stanowisko wyróżniało się wśród innych opozycjonistów, chociażby na tle kunktatorskiej postawy Mikołaja Zebrzydowskiego. W literaturze powszechnie wspomina się o mowie Stadnickiego wygłoszonej w czasie zjazdu lubelskiego, w której wypowiedział posłuszeństwo królowi. W artykule podniesiono i podkreślono inne elementy jego wystąpień, w tym liczne odwołania do szlacheckiego systemu wartości.

The article discusses speeches made by Stanisław Stadnicki, starosta of Zygwuld, during the Lublin convention in June 1606. It focuses on the legal norms and values of the former Polish­‑Lithuanian Commonwealth, which Stadnicki used in his speeches. The Lublin convention is often marginalised by scholars, remaining in the shadow of the subsequent events of the rokosz. The organisers wanted to better prepare for the battle against King Sigismund III Vasa, to gain more support among the nobility. The idea of a Lublin convention emerged during a convention in Stężyca in April 1606. The voivode of Cracow, Mikołaj Zebrzydowski, and his supporters gained a few weeks to refine their strategy to convince as many noblemen as possible of their cause in Lublin. On the basis of numerous narrative sources, the course and atmosphere of the congress have been reconstructed. The diaries and accounts of the congress differ in the depth of their descriptions and their accuracy, so it is only by comparing and contrasting them that the individual speeches can be reconstructed as accurately as possible. Particular emphasis was placed on the analysis of Stadnicki’s speeches, as he was undoubtedly one of the most radical opponents of Sigismund III Vasa, which was reflected in his speeches. His stance stood out among other oppositionists, if only against the background of the cocksure attitude of Mikołaj Zebrzydowski. The literature commonly mentions Stadnicki’s speech delivered during the Lublin convention, in which he pronounced obedience to the king. The article raises and highlights other elements of his speeches, including numerous references to the nobility’s system of values.