Uwzględnianie perspektywy psychopatologii rozwojowej w profilaktyce zaburzeń i promocji zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży

Abstract

Na podstawie wiedzy z psychopatologii rozwojowej a także ustaleń wynikających z hierarchicznego dymensjonalnego modelu psychopatologii przedstawiono implikacje dla profilaktyki i terapii dzieci i młodzieży. Ze względu na pojawienie się czynnika ogólnej psychopatologii we wczesnym dzieciństwie uwydatnia się potencjał stosowania wczesnych interwencji profilaktycznych zapobiegających powstawaniu szerokiej gamy zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w późniejszym okresie rozwoju. Omawiane podejście skoncentrowane jest najpierw na ogólnych czynnikach ryzyka, ale potem kaskadowo na wyłaniającej się psychopatologii na następnych etapach rozwoju. W artykule zaproponowano model interwencji dostosowany do etapu rozwojowego i zawierający oddziaływania najpierw ukierunkowane na czynnik ogólny psychopatologii (programy promocji zdrowia i profilaktyki uniwersalnej dla populacji ogólnej), poprzez ukierunkowane na eksternalizowanie/internalizowanie (programy profilaktyki selektywnej i wskazującej dla grup ryzyka), następnie interwencje ukierunkowane na lęk, dystres, zachowania antyspołeczne (socjoterapia dla osób z problemami psychospołecznymi o nieutrwalonym patomechanizmie) aż do psychoterapii i farmakoterapii (dla jednostek chorych i z zaburzeniami).

We present implications for the prevention and therapy of children and adolescents based on knowledge from developmental psychopathology and findings from the hierarchical dimensional model of psychopathology. Due to the emergence of a general psychopathology factor in early childhood, the potential for using early preventive interventions to prevent the development of a wide range of mental and behavioural disorders later in development is highlighted. The approach discussed here focuses first on general risk factors but then cascades to emerging psychopathology at later developmental stages. The article proposes a development-matched intervention model. In the beginning, interventions target the general factor of psychopathology (health promotion and universal prevention programs for the general population). Then they target externalizing/internalizing (selective and indicated prevention programs for at-risk groups). Next, interventions aim at anxiety, distress, antisocial behaviour (sociotherapy for individuals with psychosocial problems of unfixed pathomechanism). Finally, they reach psychotherapy and pharmacotherapy (for individuals with illnesses and disorders).