Poza stolicą czy w cieniu stolicy – tożsamość podwarszawska

Abstract

Małe miasta leżące na zachód od Warszawy (zwłaszcza Milanówek i Podkowa Leśna) są dość często opisywane w dziełach literackich. Podczas gdy w literaturze wysokiej (jak w Pożegnaniach Dygata lub Pod Akacjami Iwaszkiewicza) zwykle przedstawia się je jako „raj utracony”, w kulturze popularnej dominuje ich obraz jako nieskażonych, idyllicznych miejsc, gdzie przeszłość jest ciągle żywa. W artykule podjęto próbę zbadania, czy obraz ten jest również obecny w literaturze lokalnej, to znaczy w książkach pisanych, wydawanych i rozprowadzanych wyłącznie w obrębie podwarszawskiego mikroregionu. Korzystając z metod opisanych przez Kennetha Burke’a oraz wprowadzonych przez niego pojęć sceny, aktora i działania, autorka stara się przedstawić, w jaki sposób lokalni twórcy budują tożsamość swoją i swego miejsca zamieszkania. Nostalgiczny obraz kraju dzieciństwa często pojawia się w lokalnej twórczości; ten idylliczny świat nie jest jednak przedstawiany jako utracony albo nieosiągalny. Autorzy niejednokrotnie podkreślają, że oni sami lub ich przodkowie mieli duży wpływ na ukształtowanie lokalnego krajobrazu. Bardzo dużą wagę przywiązują również do świadomej decyzji zamieszkania w konkretnej miejscowości. To wybór często dokonywany „przeciwko” Warszawie, która jest przedstawiana jako miejsce „nieludzkie”. Decyzja o zamieszkaniu pod miastem, a nie w stolicy, staje się najważniejszą, kształtującą cechą tożsamości mikroregionu.

Small suburban towns west of Warsaw (especially Milanówek and Podkowa Leśna) are quite often portrayed in literature. While in ‘high caliber’ literature (like Dygat’s Pożegnania or Iwaczkiewicz’s Pod Akacjami) they are often depicted as ‘paradise lost,’ in popular culture they still function as unmarred idyllic places, where the past is still alive. This paper tries to explore whether this picture is also present in local literature, that is books written, published and distributed in this microregion only. Drawing on Kenneth Burke’s notions of scene, agent and action, this article aims to answer the question in what ways local authors build their identities and the identity of the region. Nostalgic picture of the land of childhood is often present on local books, but this idyllic countryside is not portrayed as lost and unreachable. Local authors stress the active part they or their ancestors have played in shaping the countryside. They also pay special attention to their conscious decision of living in the chosen town or village. This is often presented as a choice against Warsaw, which is portrayed as an ‘inhuman’ place. This conscious choice of living in suburban towns and not in the capital becomes a decisive feature of the microregion’s identity.