Problem sacrum w prozie lirycznej poety pogranicza polsko-białoruskiego Jerzego Geniusza (Hienijusza)

Abstract

Artykuł dotyczy obecności sacrum w liryce Jerzego Geniusza. Spuścizna poetycka Geniusza (1935–1985), białoruskiego poety, członka Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego „Białowieża” w Polsce, wyróżniającego się swoim inteligenckim pochodzeniem, charakteryzuje się wewnętrzną wolnością, godnością narodową, otwartymi horyzontami światopoglądowymi. W prozie lirycznej poeta podnosi podstawowe elementy swojej kultury do wymiaru sacrum. Dotyczy to takich wartości, jak „żywa mowa” białoruska, pamięć, tradycja, religia, tożsamość. Wyniesienie na wyżyny pewnych wartości przez Geniusza można potraktować jako konsekwencję poczucia izolacji i nietolerancji, doświadczanego w Polsce. Geniusz w lirycznej prozie porusza też problem tak zwanego „rozdwojenia duszy”, dekompozycji tożsamościowej całości, który jest konsekwencją rozłąki z bliskim kulturowo społeczeństwem. Na pograniczu różnorodnym kulturowo zjawisko to jest szczególnie odczuwalne i niebezpieczne. W jego twórczości pojawia się lokalny, podlaski świat, ale jest on białoruski, bez wpływu polskiej tradycji, zauważalnych u białoruskich pisarzy żyjących w Polsce, autochtonów ziemi podlaskiej.

The article concerns the presence of the sacrum in the poetry of Jerzy Geniusz. The poetic heritage of Jerzy Geniusz (1935–1985), a Belarusian poet, a member of the Belarusian Literary Association “Białowieża” in Poland, distinguished by its intellectual origin, characterized by internal freedom, national dignity, open ideological horizons. In lyrical prose, the poet raises the basic elements of his culture to the dimension of the sacred. This applies to such values as Belarusian ‘live speech,’ memory, tradition, religion, identity. Raising certain values by Geniusz can be treated as a consequence of the sense of isolation and intolerance experienced in Poland. Genius in lyrical prose also raises the problem of the so-called ‘split soul,’ identity decomposition of the whole, which is a consequence of separation from a culturally close society. On a culturally diverse borderland this phenomenon is particularly noticeable and dangerous. A local Podlasie world appears in his work, but it is Belarusian, without the influence of Polish tradition, noticeable by the Belarusian writers living in Poland, the indigenous people of the Podlasie region.