Naród, państwo, rasa, Drohobycz – Bruno Schulz w perspektywie regionalnej i narodowej

Abstract

Artykuł ma na celu ukazanie słynnego przedwojennego pisarza, Brunona Schulza, w sieci interpretacji umieszczających jego życie i dzieło w perspektywie regionalizmu oraz w kontekstach etnocentrycznych (nacjonalistycznych). Artysta pochodził z rodziny zasymilowanych (spolonizowanych) Żydów galicyjskich i w swoim pisarstwie związany był z literaturą polską, choć marzył o sławie ponadnarodowej. Autor sięga najpierw do wypowiedzi samego pisarza oraz klimatu krytyki literackiej w latach przedwojennych, która, inspirowana nacjonalistycznym antysemityzmem, tropiła pochodzenie autorów żydowskich w polskiej literaturze. Z kolei powojenna recepcja twórczości i biografii Schulza w dużym stopniu rozgrywała się w trójkącie etnicznym – polsko-żydowsko-ukraińskim. Lektura Schulza uwarunkowana była również geopoetyczną i geopolityczną interpretacją przestrzeni Drohobycza. W związku z tym autor artykułu przedstawia wizerunek Schulza jako pisarza polskiego (polska kresowość lub galicyjskość), twórcę żydowskiego (żydowskie pochodzenie, ofiara Holokaustu) i artystę wpisującego się w ukraińskie dziedzictwo kulturowe. Rezultatem tych odczytań jest sporny, nieustabilizowany interpretacyjnie obraz życia i twórczości Schulza w ciągle żywej legendzie artystycznej.

The article shows the famous pre-war writer, Bruno Schulz, in a network of interpretations that put his life and work in the perspective of regionalism and in ethnocentric (nationalist) contexts. The artist came from a family of assimilated (Polonised) Galician Jews and in his writing he was associated with Polish literature, although he dreamed of supranational fame. The author of this paper first refers to the writer’s text, and then to the literary criticism in the pre-war years, which inspired by nationalist anti-Semitism traced the origin of Jewish authors in Polish literature. Next the post-war reception of Schulz’s work and biography largely depended on an ethnic triangle ‒ Polish-Jewish-Ukrainian. Schulz’s reading was also conditioned by the space of Drohobych interpretation depending on the geopoetic interpretation. Therefore the author presents the image of Schulz as a Polish writer (Polish Eastern Borderlands or Galicianism), a Jewish creator (Jewish origin, victim of the Holocaust) and an artist who fits in with the Ukrainian cultural heritage. The effect of these readings is the controversial, unstabilized interpretation of the artist’s life and work in a still vivid artistic legend.