Jeremy’ego Benthama krytyka praw naturalnych

Abstract

Celem niniejszego opracowania, w którym zastosowano metodę historyczno‑analityczną, jest przedstawienie Benthamowskiej krytyki pojęcia „uprawnienia naturalnego”, wywiedzionego z prawa naturalnego. Krytyka ta, która pojawia się już we wczesnych pracach filozofa, wyrasta z przekonania, że jedynym źródłem uprawnień jest prawo stanowione, prawo pozytywne, stanowione przez ludzi i dla ludzi. Bentham jest przeświadczony o tym, że jednostce przysługiwać mogą tylko uprawnienia prawne, które z konieczności sprzężone są ze zobowiązaniem innego podmiotu i zabezpieczone sankcją – do wniosku tego prowadzi go między innymi analiza języka prawa – specjalny sposób badania terminów prawnych, uwzględniający uwikłanie tych terminów w zdania. Dokonana przez Benthama krytyka uprawnień naturalnych wynika także z pobudek głęboko utylitarnych – uprawnienia naturalne, jako faktycznie nieistniejące, nie zapewniają jednostce żadnych praw, w przeciwieństwie do uprawnień gwarantowanych przez prawo pozytywne. W ujęciu Benthama uprawnienie naturalne to fikcja, która przyczynia się do nieporozumień między tymi, którzy wiodą debaty o prawie, i do konfliktów, czy nawet przemocy między tymi, którzy próbują uprawnienia naturalne realizować. Wyrugowaniu pojęcia uprawnienia naturalnego z publicznej debaty o prawie służyć może kodyfikacja prawa Anglii, o którą Bentham – zdeklarowany przeciwnik common law – przez całe życie zabiegał. Przekonanie filozofa, że skuteczna realizacja ludzkich praw może być zagwarantowana jedynie mocą prawa stanowionego, konstytucji i ustaw dzielą niektórzy współcześni myśliciele.

The purpose of this paper, which employs a historical-analytical method, is to present a Benthamian critique of the concept of “natural right”, derived from natural law. This critique, which appears already in the philosopher’s early works, grows out of the conviction that the only source of rights is state law, positive law, made by people and for the people. Bentham is convinced that an individual can only have legal rights, which are necessarily coupled with the obligation of another subject and secured by a sanction – he is led to this conclusion by, among other things, an analysis of the language of law – a special way of studying legal terms, taking into account the entanglement of these terms in sentences. Bentham’s critique of natural rights also stems from deeply utilitarian motives – natural rights, as they do not actually exist, do not provide an individual any rights, unlike the rights guaranteed by positive law. In Bentham’s view, natural right is a fiction that contributes to disagreements between those who lead debates about the law, and to conflict or even violence between those who try to implement natural rights. The eradication of the notion of natural right from the public debate about the law may be served by the codification of the law of England, which Bentham – a declared opponent of common law – sought throughout his life. The philosopher’s conviction that the effective realization of human rights can only be guaranteed by the power of state law, constitutions and statutes is shared by some modern thinkers.