Prawna kwalifikacja posiadania w ujęciu historyczno-komparatystycznym

Abstract

Prawna kwalifikacja posiadania od dawna budzi kontrowersje w polskiej doktrynie i spór ten nadal nie został rozstrzygnięty. Niniejsze opracowanie dowodzi tego, że wątpliwości w tym względzie nie są tylko udziałem polskiej nauki prawa cywilnego, ale można je uznać za zjawisko wręcz powszechne. Źródeł tego stanu rzeczy można upatrywać po części w tym, że historyczne porządki prawne, które wywierały wpływ na współczesne regulacje posiadania, podchodziły do kwestii charakteru prawnego posiadania w sposób zasadniczo odmienny. Współcześnie największe wątpliwości co do kwalifikowania posiadania jako stanu faktycznego budzą te przypadki, które ustawa określa mianem posiadania, mimo że nie wiążą się one z fizyczną władzą nad rzeczą (detencją), a więc zwłaszcza posiadanie pośrednie, sprawowane na przykład przez dzierżyciela lub posiadacza bezpośredniego, oraz posiadanie przypisane przez ustawę spadkobiercy bez względu na to, czy objął on rzecz w fizyczne władanie. Przy tych instytucjach największe trudności sprawia dostrzeżenie faktycznej (a nie prawnej) relacji między rzeczą a podmiotem, który w świetle przepisów ustawowych jest jej posiadaczem. Stąd tendencje do nadawania tym przypadkom posiadania charakteru prawa podmiotowego. Mimo rozbieżności stanowisk zasadniczo w obcych porządkach prawnych dominują obecnie zapatrywania negujące kwalifikację posiadania jako prawa podmiotowego, chociaż, jak się okazuje, nie jest to reguła bez wyjątku.

The legal classification of possession has long been a matter of controversy in Polish legal doctrine and the dispute is still unresolved. The study demonstrates that doubts in this respect can be regarded as an almost universal phenomenon. The origins of this state of affairs can be attributed in part to the fact that the historical legal orders, which influenced the contemporary regulation of possession, approached the issue of the legal nature of possession in a fundamentally different manner. Nowadays, the greatest doubts as to the qualification of possession as a factual state arise in those cases which the law defines as possession, even though they do not involve physical control over the thing (detention), and thus in particular indirect possession and possession attributed by the statute to an heir, regardless of whether he has taken physical possession of the thing. With these institutions, the greatest difficulty regards discerning the factual (rather than legal) relation between the thing and the entity which, under the statutory provisions, is its possessor. Hence the tendency to give these cases of possession the character of a subjective right. Despite the divergence of positions, in general, in foreign legal orders, the prevailing view nowadays is that of negating the qualification of possession as a subjective right, although, as it turns out, this is not a rule without exception.