Wpływ polityki historycznej na relacje polsko-litewskie

Abstract

Artykuł dotyczy zagadnienia polityki historycznej oraz jej wpływu na wzajemne polsko‑litewskie relacje. O charakterze tych relacji decyduje wiele zróżnicowanych czynników, jednym z nich jest stosunek do własnej przeszłości i umiejętność wyakcentowania tych jej momentów, które świadczą o wielkości narodu i jego dokonaniach. Oddziaływanie historii na współczesność nie odbywa się jednak za pośrednictwem samych tylko faktów historycznych, ale także, a może przede wszystkim, sposobu ich zinterpretowania i prezentowania opinii publicznej, co śmiało można nazwać polityką historyczną. Czymś oczywistym jest, że każde państwo próbuje kształtować tę politykę w taki sposób, który pozwoli mu podkreślić swoją wartość, wyolbrzymić wydarzenia o zasadniczym dla niego znaczeniu i jednocześnie zmarginalizować lub w ogóle zepchnąć w niepamięć to, co jest powodem wstydu. Polityka historyczna może więc zbliżać państwa, które mają podobny stosunek do wspólnej historii albo je oddalać, kiedy ocena ta jest diametralnie odmienna. W tym sensie polityka historyczna może służyć pielęgnowaniu wspólnej pamięci albo wzmacnianiu antagonizmów. Ma to ogromne znaczenie zwłaszcza w tej części świata, gdzie historia, jak chyba nigdzie indziej, wywiera ogromny wpływ na to, jak sami siebie charakteryzujemy, jak traktujemy swoją ojczyznę, jak postrzegamy innych i na jakich zasadach opieramy budowane z nimi relacje. Celem artykułu jest próba ukazania, w jaki sposób polityka historyczna wpływa na relacje polsko‑‑litewskie. Wbrew obiegowym opiniom o „najlepszych w dziejach relacjach polsko‑‑litewskich” faktyczny ich obraz jest daleki od ideału. Nie chodzi tu o podsycanie złych emocji, ale o pokazanie, jak bardzo względne jest postrzeganie wspólnej historii nawet w przypadku narodów, które przez wieki tworzyły jedno państwo. Badania przeprowadzono metodą analizy krytycznej, dogmatycznoprawnej oraz obserwacji sposobu kształtowania wzajemnych relacji.

The article deals with the issue of historical policy and its impact on mutual Polish-Lithuanian relations. The nature of these relations is determined by a number of diverse factors, one of which is the attitude to one’s own past and the ability to emphasize those moments of it that testify to the greatness of the nation and its achievements. The impact of history on the present day, however, is not through historical facts alone, but also, and perhaps above all, through the way they are interpreted and presented to the public, which can boldly be called historical policy. It goes without saying that each state tries to shape this policy in such a way that will allow it to emphasize its value, exaggerate events of fundamental importance to it, and at the same time marginalize or altogether relegate to oblivion everything which is a source of shame. Thus, historical policy can either bring countries that have similar attitudes toward a shared history closer together or distance them when the assessment is diametrically opposed. In this sense, historical policy can either serve to nurture shared memory or to reinforce antagonism. This is of great importance, especially in this part of the world, where history, as perhaps nowhere else, has a tremendous impact on how we define ourselves, how we treat our homeland, how we perceive others and on what rules we base the relationships we build with them. The purpose of this article is an attempt to show the impact of historical politics on Polish-Lithuanian relations. Contrary to popular slogans about “the best ever PolishLithuanian relations,” their actual picture is far from ideal. At the same time, the aim here is not to stoke bad emotions, but to show how relative the perception of common history is, even in the case of nations that for centuries formed a common state. The research was carried out using the methods of critical analysis, dogmatic-legal analysis, and observation of the way interactions are formed.