Czy potrzebny jest kontratyp karcenia małoletnich w prawie cywilnym?

Abstract

Celem niniejszego artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy potrzebny jest kontratyp karcenia małoletnich w prawie cywilnym. Rozważania, z wykorzystaniem metody formalno‑dogmatycznej analizy przepisów prawa, metody krytycznego przeglądu literatury i orzecznictwa, a także metody historyczno‑komparatystycznej, prowadzone są wyjściowo na podstawie przepisu art. 25 par. 2 dekretu z dnia 22 stycznia 1946 roku – Prawo rodzinne, który taki bezwzględny kontratyp zawierał jako ostatni akt prawny w polskim systemie prawa. Aby ułatwić rozstrzygnięcie tak postawionego pytania badawczego, w artykule zamieszczono następujące hipotezy: 1) przepis art. 25 par. 2 Dekretu kreował kontratyp bezwzględny; 2) brak ponowienia przepisu o treści odpowiadającej art. 25 par. 2 Dekretu stanowiło wycofanie przez ustawodawcę zezwolenia na stosowanie kar wobec małoletnich; 3) de lege lata stosowanie jakichkolwiek kar wobec małoletnich w procesie wychowania jest czynem bezprawnym i – co do zasady – przestępnym; 4) istnieje potrzeba ponownego wprowadzenia kontratypu karcenia małoletnich, który może znajdować się w ustawie z zakresu prawa cywilnego (rodzinnego). Rozważania prowadzone w artykule są interdyscyplinarne, a do rozstrzygnięcia stawianych hipotez niezbędne było dokonanie analizy nie tylko przepisów prawa – głównie rodzinnego oraz konstytucyjnego – w ujęciu historycznym oraz współczesnym, lecz także sięgnięcie po osiągnięcia współczesnej pedagogiki i psychologii. Tekst wieńczy również próba odpowiedzi na pytanie o dopuszczalny zakres ingerencji władz publicznych w proces wychowawczy.

The aim of this paper is to answer the question whether there is a need for a justification of punishing minors in the civil law? Using the methods of formal and dogmatic analysis of legal provisions, the method of critical review of literature and case law, as well as the historical-comparative method, the author initially carried out the research on the basis of the provisions of Art. 25 par. 2 of the Decree of January 22, 1946 – Family Law (hereinafter referred to as the Decree), which contained such an absolute countertype as the last legal act in the Polish legal system. To facilitate the resolution of this research question, the following hypotheses are included in the article: 1) the provision of Art. 25 par. 2 of the Decree created an absolute justification; 2) no repetition of a provision with content similar to that in Art. 25 par. 2 of the Decree indicates that the legislator withdrew from authorization to apply parental penalties to minors; 3) de lege lata, the application of any parental penalties to minors in the upbringing process is an illegal and – in principle – criminal offence; 4) there is a need to re-introduce the justification of punishing minors, which may be included in the act on civil (family) law. The considerations in the article are interdisciplinary, and in order to resolve the hypotheses, it was necessary to analyze not only the provisions of law – mainly family and constitutional – from a historical and contemporary perspective, but also to reach for the achievements of modern pedagogy and psychology. The text also ends with an attempt to answer the question about the permissible scope of interference by public authorities in the upbringing process.