Modyfikacje podatków dochodowych a samodzielność finansowa samorządów lokalnych w Polsce – analiza empiryczna na przykładzie wybranych gmin

Abstract

Cel – Celem badania była ocena zmian w źródłach dochodów gmin wywołanych zmianami podatkowymi z punktu widzenia samodzielności finansowej tych jednostek. Uwzględniono najważniejsze systemowe zmiany w zakresie opodatkowania dochodów, wprowadzone w Polsce w latach 2015–2022. Metoda badań – Analiza empiryczna przeprowadzona została na podstawie zarówno danych Ministerstwa Finansów, Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, jak i odpowiedzi udzielonych z badania ankietowego przeprowadzonego w gminach z wybranych sześciu województw. Wykorzystano analizę korelacyjną (rangowo‑dwuseryjną oraz fi). Wnioski – Zmiany w systemie podatkowym mają skutki o różnym charakterze i istotności z punktu widzenia wpływu na sektor finansów publicznych. Większość zmian podatkowych, przede wszystkim ustanowionych w programie społeczno-gospodarczym Polski Ład, wpłynęła niekorzystnie na strukturę dochodów poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Ograniczona została samodzielność dochodowa gmin, ale wyniki badania wskazują, że jej skala uzależniona była od typu gminy, jej położenia oraz wielkości dochodów uzyskiwanych z wpływów z podatków dochodowych. Oryginalność / wartość / implikacje / rekomendacje – Badanie zostało oparte na autorskim podejściu, w którym zestawiono wyniki badań na podstawie twardych danych statystycznych oraz pochodzących z kwestionariusza ankietowego. Z wykorzystaniem współczynników korelacji zidentyfikowane zostały zależności pomiędzy parami pytań z kwestionariusza, a następnie skonfrontowane ze specyfiką gmin, obejmującą m.in. jej typ i relację dochodów z tytułu udziałów we wpływach z podatków dochodowych do dochodów ogółem.

Purpose – The purpose of the study was to assess changes in sources of community income created by tax changes and how they could be evaluated in the context of local financial autonomy. Only the most essential changes in the years 2015–2022 were taken into consideration. Research method – The empirical analysis was conducted based on data from the Ministry of Finance, Local Data Bank of Statistics Poland, and a survey study carried out among communities of 6 selected voivodeships. A correlation analysis (rank-biserial and fi coefficients) was used. Results – The tax system changes have effects of various nature and significance in the context of their impact on general governance. Most of the tax changes were introduced as part of the Polish Deal (Pol. Polski Ład) socio-economic program and had a negative impact on the structure of income of local government units. The financial autonomy of the communities was limited, however the study results indicate that the scale of the problem depended on the type of community, its location, and the amount of income obtained from income taxes. Originality / value / implications / recommendations – The study has used an original approach in which statistical financial data from communities was compiled with survey responses. Relations between pairs of survey questions were identified with correlation factors. Then, they were confronted with the characteristics of a community, i.e. its type and the ratio of income from shares in income tax revenues to total income.