Funkcjonowanie izb morskich w pierwszych latach Polski Ludowej

Abstract

Do zadań izb morskich należało zebranie odpowiedniego materiału dowodowego z wypadku morskiego oraz jego fachowa ocena uwzględniająca wszystkie okoliczności i przyczyny tego zdarzenia. Informacje pochodzące z przeprowadzonego dochodzenia czy też rozprawy stanowiły dla władz ludowych, w tym zwłaszcza Ministerstwa Żeglugi oraz urzędów morskich podstawę do tworzenia zarządzeń lub aktów prawnych mających na celu zapobieganie kolejnym wypadkom morskim. Z wydanych orzeczeń izb morskich można było wywnioskować czy dla podniesienia bezpieczeństwa w żegludze morskiej należało położyć większy nacisk na zwiększenie poziomu kwalifikacji załóg i pilotów morskich, zwiększyć ilość marynarzy obsługujących poszczególne stanowiska na statku handlowym, usunąć wadliwość urządzeń pomocniczych w żegludze morskiej czy też poprawić konstrukcje statków handlowych. Zastosowanie sankcji dyscyplinującej w postaci pozbawienia kapitana statku lub jego pomocnika prawa wykonywania zawodu z uwagi na brak potrzebnych do wykonywania zawodu kwalifikacji lub rażącego niedbalstwa niewątpliwie sprzyjało osiąganiu pozytywnych wyników w zakresie ograniczania szkodliwości zdarzeń prowadzących do wypadków morskich. Postępujące umaszynowienie statków oraz wzrost mocy prądotwórczej agregatów przy jednoczesnym stałym rozwoju żeglugi i transportu morskiego w niebezpiecznej powojennej rzeczywistości przyczynił się do reaktywowania w 1947 r. izb morskich funkcjonujących na podstawie międzywojennych regulacji prawnych. Problemy funkcjonowania tych organów w pierwszych latach Polski Ludowej obrazują wydane orzeczenia, które nie są na równym poziomie, co wprost świadczyło o brakach kadrowych: doświadczonych fachowców i znawców polskiego oraz międzynarodowego prawa morskiego. W dotychczasowej literaturze przedmiotu omówiono przede wszystkim rozwiązania ustawowe uchwalone przez socjalistycznego ustawodawcę w 1961 r., co uzasadnia podjęcie tego tematu za pomocą metody historyczno-prawnej i komparatystycznej we wcześniejszym okresie.

Tasks of maritime courts included taking evidence from a sea accident and its proper appraisal, taking account of all the facts and causes of the event. The communist authorities, the Ministry of Navigation and maritime offices in particular, used the information obtained from the proceedings or the trial as the basis for new ordinances or legislative acts designed to prevent further accidents at sea. It could beinferred from the decisions of maritime courts whether in order to increase securityin sea navigation, more emphasis was to be placed on increasing the qualificationsof the crew and maritime pilots, increasing the number of seamen filling specificposts on merchant vessels, removing the defectiveness of ancillary equipment in maritime navigation, or improving the design of merchant vessels. The application of a disciplinary sanction – i.e. depriving the ship's captain or his assistant of the right to practice their profession on the grounds that they did not have the necessary qualifications or by gross negligence – no doubt favoured positive outcomes in terms of reducing the detrimental effect of incidents leading to sea accidents. The growing use of machinery on ships and the increasing capacity of power generators, along with the steady development of maritime navigation and transport in the perilous post-war reality, contributed to reactivation of maritime courts in 1947 based on the interwar regulations. Procedural problems inherent in the operation of those bodies in the first years of Polish People's Republic are illustrated by the fact that the issued rulings were of varying quality, which clearly showed a dearth of experienced staff and experts in Polish and international maritime law. Contemporary scholars are mainly discussing the statutory instruments enacted by the socialist legislator in 1961, which makes it worthwhile to explore the earlier period using the historicallegal and the comparative method.