Proces formowania administracji skarbowej w województwie białostockim w okresie międzywojennym

Abstract

Celem artykułu jest przedstawienie procesu kształtowania administracji skarbowej w II Rzeczpospolitej na przykładzie województwa białostockiego. Praca badawcza skupia się na analizie aktów prawnych, których zadaniem było utworzenie sprawnych i nowoczesnych organów systemu podatkowego. Zdaniem autorów, należy wyróżnić trzy etapy omawianego procesu. Pierwszy, zakończony w 1922 r., to okres narodzin administracji oraz unifikacji dotąd funkcjonujących urzędów. Drugi, mający miejsce w latach 20. ubiegłego stulecia był definiowany przez stałą potrzebę reorganizacji struktur oraz chęcią pełnego wdrożenia założeń twórców pierwszych regulacji. Trzeci, przerwany wybuchem II wojny światowej, charakteryzował się dążeniami prowadzącymi do poprawy efektywności funkcjonowania systemu podatkowego. Cel badawczy zrealizowano dzięki zastosowaniu metody historyczno-prawnej. Dokonano krytycznej analizy materiałów archiwalnych znajdujących się w Archiwum Państwowym w Białymstoku: Zespół akt 4/53/0 Izba Skarbowa w Białymstoku 1921-1939, Zespół akt 4/56/0 Urząd Skarbowy w Grodnie 1935–1939 oraz Zespół Akt 4/55/0 Urząd Skarbowy w Sokółce 1924–1939. Ponadto korzystano z takich publikacji jak: Dziennik Ustaw, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Skarbu oraz Monitor Polski. Analiza literatury przedmiotu, oraz przegląd czasopism fachowych, takich jak: „Czasopismo Skarbowe”, „Kalendarz Skarbowy” oraz prasy ogólnopolskiej i lokalnej – m.in.: „Ilustrowany Kurier Codzienny”, „Dziennik Białostocki”, „Przegląd Ostrołęcki”, „Głos Ziemi Grodzieńskiej”, „Wspólna Praca” pozwoliły na zrozumienie procesu historycznych uwarunkowań powstania administracji skarbowej, jako jednej z najważniejszych instytucji odradzającego się państwa polskiego.

The purpose of this article is to show the beginnings of the tax administration during the years between the two World Wars, using the Białystok Province as an example. The research work focuses on an analysis of the legislative process designed to create effective and modern tax administration. According to the authors, the process consists of three stages. The first stage, which ended in 1922, was the commencement of the administration and unification of the existing bodies. The second stage, which took place in the 1920s, was defined by the constant reorganization of the legal structures with the aim to fully implement the plans proposed by the authors of the legislative process. The third stage, interrupted by the outbreak of World War II, was characterized by efforts to improve the efficiency of the newly developed tax system. The historical-legal method was used to critically analyse archival sources, such as: Archive fonds 4/53/0 Izba Skarbowa w Białymstoku 1921–1939, Archive fonds 4/56/0 Urząd Skarbowy w Grodnie 1935–1939 and Archive fonds 4/55/0 Urząd Skarbowy w Sokółce 1924–1939 from the archive register of the State Archive in Bialystok. Additionally, the following publications were used for analysis: Dziennik Ustaw, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Skarbu, Monitor Polski. In contrast, an analysis of the literature on the subject, and a review of professional journals, such as “Czasopismo Skarbowe”, “Kalendarz Skarbowy” and national and local press, including “Ilustrowany Kurier Codzienny”, “Dziennik Białostocki”, “Przegląd Ostrołęcki”, “Głos Ziemi Grodzieńskiej”, “Wspólna Praca”, allowed for understanding of the historical determinants of the creation of the tax administration, one of the most important institutions of the reborn Polish state.