Tortury w świetle bulli Ad extirpanda (1252) papieża Innocentego IV

Abstract

W niniejszym artykule autor omawia treść bulli Ad extirpanda z 1252 r. i szuka odpowiedzi na pytanie dlaczego papież Innocenty IV zezwolił w niej władzy świeckiej i kościelnej na stosowanie tortur w procesach przeciwko heretykom. Dotyczyło to tak oskarżonych jak i świadków. Ceniony romanista, jakim był Sinibaldo Fieschi działał w okresie średniowiecznej odnowy prawa rzymskiego. Niewątpliwie to, jak i wiele innych czynników, np. rozwój inkwizycji, rzutowało na decyzję papieża. Sama kwestia tortur w bulli potraktowana została dość marginalnie, a dokument bardziej dotyczył postępowania inkwizycyjnego. W artykule dominuje metoda historyczno-prawna, ale autor sięga także do tych dogmatyczno-prawnych czy porównawczych. Zanim szczegółowo omówi treść bulli i racje jej ogłoszenia pochyla się nad postacią i nauczaniem Innocentego IV, który między 1213, a 1225 r. studiował prawo w Bolonii. Bulla z 1252 r. była adresowana do przywódców wszystkich komun Italii, czyli do podestów, rektorów, rad Lombardii, Romanii, Marchii Trewizańskiej. Tortury były środkiem do uzyskania przyznania się do winy, które było bardzo ważne w katalogu różnych środków dowodowych, jak przysięga stron, świadkowie, sądy boże czy dokumenty. Tortury w świetle konstytucji 25 omawianej bulli nie powinny prowadzić do utraty członków ciała czy samego życia. Ich celem było doprowadzenie heretyków do wypowiedzenia swoich błędów i oskarżenia innych heretyków im znanych. Sama zaś procedura inkwizycyjna wzmacniała władzę papieża czy biskupów. Była bardziej racjonalna od ordaliów.

In this paper, the author discusses the content of the bull Ad Extirpanda of 1252 and seeks an answer to the question why Pope Innocent IV allowed in it for secular and ecclesiastical authorities to use torture in trials against heretics. This applied to both the accused and the witnesses. Sinibaldo Fieschi, the valued Romanist, was active during the medieval renewal of Roman law. Undoubtedly, this and many other factors, such as the development of the Inquisition, influenced the Pope's decision. The very issue of torture in the bull was treated quite marginally, and the document was more concerned with inquisitorial proceedings. This paper is dominated by the historical and legal method, but the author also reaches for the dogmatic and legal or comparative methods. Before discussing in detail the content of the bull and the reasons for its announcement, the paper focuses on the figure and teaching of Innocent IV, who, between 1213 and 1225, studied law in Bologna. The bull of 1252 was addressed to the leaders of all Italian communes, i.e. to the podests, rectors, councils of Lombardy, Romagna, and the Marchia Tervisina. Torture was a means of obtaining a confession, which was very important in the catalogue of various sources of evidence, such as oaths sworn by the parties, witnesses, God's judgments, or documents. In light of Constitution 25 of the bull in question torture should not lead to the loss of body members or life itself. It purpose was to get heretics to recant their errors and accuse other heretics known to them. The inquisitorial procedure itself strengthened the power of the Pope and the bishops. It was more rational than trial by ordeal.